چکیده:
این مقاله سه مورد برای آزادی اندیشه مطرح می کند: 1 ـ انتخاب اندیشه 2ـ کتمان
اندیشه 3 ـ اظهار و تبلیغ اندیشه. و در بحث از مورد سوم, اندیشه دینی, ضددینی و
غیردینی را مورد بررسی قرار می دهد.
برای اندیشه ضددینی, چهار مورد ذکر می کند: 1 ـ اظهار کفر 2 ـ افترا به خدا و
رهبران دینی 3 ـ اظهار ارتداد 4 ـ اضلال. برای ممنوع بودن اضلال, هفت دلیل عقلی و
هشت دلیل نقلی نقل می کند و به بررسی آن ها می پردازد, و با یک تذکار در مورد راه
های جلوگیری از اضلال, این بحث را تمام می کند, و اندیشه غیر دینی را مورد بحث قرار
می دهد.
پایان این مقاله سخنی در باب اظهارات ممنوع است که به سه مورد اندیشه مذل, مضل و
مخل اشاره می کند.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین در وضعیت عادی, فروش انگور و آب انگور و خرما به کسی که شراب می سازد و فروش چوب به کسی که صلیب یا بت می سازد کمک به گناه نیست و حرمت ندارد, ولی اگر در جامعه اسلامی یک معصیت و یا انحراف عقیدتی چنان گسترش یابد که هیچ راهی جز بستن همه راه های وقوع آن وجود نداشته باشد باید از انجام مقدمات بعید آن نیز جلوگیری کرد.
4 ـ اگر کسی به قصد اضلال دیگران بر ضد عقاید دینی و یا در وصف معاصی کتابی منتشر نمود و یا سخن رانی کرد و علم یا اطمینان داشت و یا احتمال داد که در میان مخاطبان اش بعضی از افراد گمراه می شوند و یا انگیزه انجام گناه در آنان پدید می آید و مرتکب آن می شوند, مخاطبان اش محدود باشند یا نامحدود, نوشتن و نشر این کتاب و یا ایراد سخن رانی, مصداق کمک به گناه است و جایز نیست.
اظهار بعضی از اندیشه های دینی و یا غیر دینی مفید, در میان جمعی که به علت قصور فهم منجر به گمراهی شان می شود, نیز جایز نیست; اما به صرف این که بعضی از مردم, این سخن درست و حق را نمی توانند بفهمند و یا از آن سوء استفاده خواهند کرد نمی توان از نشر آن در جامعه جلوگیری کرد و عموم مردم را از حق مسلمشان بازداشت, هر چند که آن افراد موظف اند در استفاده از اندیشه ها, وضعیت علمی و روحی خود را در نظر گیرند.
)62 در این روایت سخن از تعلیم ضلال به میان آمده اما به دنبالش عمل به آن مطرح شده است, بنابراین مطلق بیان ضلالت و باطل را حرام نمی داند بلکه اظهار سخنی که اضلال مردم را در پی دارد جایز نیست."