چکیده:
در طی حکومت قاجاریان ( 1343 - 1210 ق/ 1925 - 1796 ) بر ایران، برخی از
هنرها از جمله فرش به دلایل متعددی همچون نبود رقیب خارجی و برپایی چند
نمایشگاه از فرش های ایرانی در کشورهای غربی، اوجی دوباره می یابد. بازرگانان
و تجار ایرانی به خصوص تبریزی ها با توجه به شناختی که از سلیقه ی مردمان
مغرب زمین پیدا می کنند، در اکثر نقاط ایران از جمله مشهد ، کارگاه ها ی بافت
فرش تاسیس کرده بودند. شایان ذکر است علاوه بر منابع موجود در این زمینه،
برخی از بافته های موزه ی فرش آستان قدس رضوی، کمک فراوانی به شناخت
بهتر شیوه ی بافت فرش در مشهد می نمایند. مهم ترین پرسش های پژوهش این
است که هنر صنعت فرش از چه زمانی در مشهد رونقی دوباره یافته است؟ و با
توجه به آثار موجود در گنجینه ی فرش رضوی، فرش های مشهد عصر قاجار چه
ویژگی های داشته اند؟ هدف این پژوهش، شناخت بهتر فرش بافی مشهد در عصر
قاجار است. در این پژوهش، خصوصیات بافت، طراحی و رنگ بندی فرش مشهد
مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
During Qajar rule in Iran and due to the lack of foreign competitor and holding exhibitions in western countries، some arts such as carpet weaving were flourished. Iranian especially Tabrizi merchants had established carpet weaving workshops in most part of Iran such as Mashhad، it had to be mentioned that in addition to available sources، some carpets in Astan Qods Carpet Museum are very useful for better understanding of the methods of Mashhad carpet weaving. The most important questions are that when had the art-industry of carpet weaving flourish in Mashhad? and according to available carpets in Astan Qods Carpet Museum what are the characteristics of Mashhad carpets during Qajar era? The aim of this research is the better identification of Mashhad carpet in Qajar era. Characteristics of weave، design and color arrangement will study in this research
خلاصه ماشینی:
بازشناسی فرش مشهد در عصر قاجار، نمونه موردی : قالی محرابی پرده ای دو رو (محرابی ـ افشان شاه عباسی قندیل دار موزه ی فرش آستان قدس رضوی ) * حسین کمندلو چکیده در طی حکومت قاجاریان (١٣٤٣ـ١٢١٠ ق/١٩٢٥ ـ١٧٩٦) بر ایـران ، برخـی از هنرها از جمله فرش به دلایل متعددی همچون نبود رقیب خارجی و برپایی چنـد نمایشگاه از فرش های ایرانی در کشورهای غربی ، اوجی دوباره می یابد.
شایان ذکر است علاوه بر منابع موجود در ایـن زمینـه ، برخی از بافته های موزه ی فرش آستان قدس رضوی ، کمک فراوانی بـه شـناخت بهتر شیوه ی بافت فرش در مشهد می نمایند.
١ تاریخ شروع فرش بافی در مشهد، پس از انقـراض سلسله ی صفویه به درستی مشخص نیست ، در برخی از منابع آمده با توجه به اینکـه شـهر مشهد پایتخت ایران در عصر افشاریان بوده ، احتمالا نادرشاه رأسا اقدام به احیـای صـنعت 2 قالی بافی در خراسان کرده است .
هم چنین می توان گفت که طرح افشان شاه عباسی به کار رفته در متن این قالی همراه بـا حاشیه هراتی ، ریشه در فرش های مشهد در عصر صفویان دارد.
رنگ بنـدی قـالی پـرده ای دورو با نقش «محرابی ـ افشان شاه عباسی قندیل دار» در هر دو سـمت (مـتن سـورمه ای و حاشیه کرم ، یا متن لاکی و حاشیه سورمه ای ) مشابه قالی های صفوی به ویـژه قـالی افـشان شاه عباسی گلابتون دار، محفوظ در موزه ی فرش رضوی است ، ایـن سـنت تـزیین و بافـت فرش تا دوران معاصر همچنان ادامه دارد.