چکیده:
این مقاله با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی و براساس نظریات نورمن فرکلاف به تحلیل جایگاه طبقاتی شخصیتهای فیلمهای چهارشنبه سوری (1384)، دربارهی الی (1387) و جدایی نادر از سیمین (1389) میپردازد. بازنمایی جایگاه طبقاتی شخصیتها بر مبنای الگوی کلان اقتصاد سیاسی و بر اساس نظریات اریک اولین رایت در زمان تولید و مصرف این فیلمها صورت گرفته است. مناسبات قدرت در ساختار اجتماع و اقدامات مربوط به توسعهی کشور ایران به شکاف طبقاتی منجر شد و نتیجهی آن، نابرابری بهرهمندی از امکانات رفاهی دربازهی زمانی تولید و نمایش فیلمهای مورد بررسی است که بازنمایی آن را در فیلمهای یادشده شاهدیم. پس از بیان تمایز میان طبقهی متوسط و حاشیهنشینان بر مبنای مالکیت بر ابزار تولید، تخصص و مدیریت، با روش تحلیل گفتمان انتقادی با تکیه بر روابط نابرابر قدرت از طریق امور ایدئولوژیک، چنین نتیجهای حاصل شدهاست که نحوهی بازنمایی شخصیتهای فیلمهای مذکور، بازتولیدی از گفتمان ایدئولوژیک غالب است و در تقابل با حاشیهنشینان جامعه قرار داشته و آنان را به مثابه تهدید برای خویش میداند.
خلاصه ماشینی:
* بازتاب دگرگونی گفتمانی طبقۀ متوسط ایران در فیلم های اصغر فرهادی (مطالعۀ موردی: چهارشنبه سوری، دربارۀ الی، جدایی نادر از سیمین ) 2 ارسلان مقدس ١ ، علی شیخ مهدی چکیده این مقاله با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی ٣ و براساس نظریات نورمن فرکلاف ٤ به تحلیل جایگاه طبقاتی شخصیت های فیلم های چهارشنبه سوری (١٣٨٤)، دربارۀ الی (١٣٨٧) و جدایی نادر از سیمین (١٣٨٩) میپردازد.
پس از بیان تمایز میان طبقۀ متوسط و حاشیه نشینان بر مبنای مالکیت بر ابزار تولید، تخصص و مدیریت ، با روش تحلیل گفتمان انتقادی با تکیه بر روابط نابرابر قدرت از طریق امور ایدئولوژیک ، چنین نتیجه ای حاصل شده است که نحوۀ بازنمایی شخصیت های فیلم های مذکور، بازتولیدی از گفتمان ایدئولوژیک غالب است و در تقابل با حاشیه نشینان جامعه قرار دارد و آنان را به مثابه تهدید برای خویش میداند.
با اتکا به رویکرد بازتابی در مطالعات جامعه شناختی هنر، فیلم های سه گانۀ اصغر فرهادی یعنی چهارشنبه سوری، دربارة الی و جدایی نادر از سیمین که در این مقاله مطالعه 2 میشوند، همگی به بازنمایی طبقۀ متوسط و تقابل آنها با جمعیت حاشیه نشین و اقشار فرودست جامعه میپردازند.
نظریۀ فرکلاف برای گفتمان به عنوان شکلی از کنش اجتماعی کنش اجتماعی ١ چیزی است که مردم ، فعالانه براساس عقل سلیم ٢ تولید میکنند (فرکلاف ، ١٩٩٢: ٧٢) که در جهت های گوناگون اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ایدئولوژیک عمل میکند (همان : ٦٦) و در مورد فرایندهای اجتماعی و شرایط صورت پذیری آنها (فرکلاف ، 1.