چکیده:
هدف از نگارش مقاله حاضر خوانش روانشناختی سفر معنوی حضرت نبی اکرم (ص) بهعنوان نمونه عالی رشد و شکوفایی روانی و معنوی میباشد. هرچند الگوهای شکوفایی روانی قبلا توسط روانشناسانی چون مازلو، راجرز، یونگ و فروید ارائه شدهاند، اما این الگوها در نهایت ژرفاندیشی به خودشکوفایی و فردیتیابی اشاره نمودهاند که سازههای مبهمی هستند که بهخوبی تعریف و تفسیر عمیق نشدهاند. در مسیر این مطالعه، علاوه بر قرآن کریم، احادیث و معراجنامههای مختلف، متون عرفانی و سازههای روانشناسی اعماق نیز مورد مداقه قرار گرفتهاند. با رویکردی تحلیلی نشان داده شد که معنای باطنی معراج در ارتباط انسان با درون خویشتن و تحقق بخشیدن به پتانسیل شکوفایی فطرت میباشد. شکوفایی مراحلی دارد که شامل فراروندگی و پیمودن مراحل عرفانی میباشد که بهصورت نمادین بهعنوان هفت آسمان مطرح شدهاند. علاوه بر سفر آسمانی که بهصورت عمودی پرواز روح مصفا را به ذهن متبادر میسازند، سفر زمینی از کعبه به بیتالمقدس (سفر افقی) نیز مورد واکاوی قرار گرفته است. درنهایت، معراج نبوی میتواند بهعنوان الگوی جدیدی در روانشناسی مثبت اسلامی مطرح شود و در تحقیقات آتی با رویکرد میدانی و رویکرد تاریخی نیز مورد مطالعه قرار گیرد.
The present paper makes some attempts to provide a psychological reading of Prophet Muhammad’s Night Journey, introducing it as a perfect example of the psychological and spiritual flourishing model. Although some flourishing models have been formerly proposed by psychologists like Maslow, Rogers, Jung, and Freud, they have merely emphasized self-actualization and individuation which seem somehow ambiguous constructs that have not been deeply explained. To accomplish the current study, in addition to the Holy Quran, Ahadith, and Miraj-Namehs, the mystical texts and the constructs of depth psychology were scrutinized. Through an analytical approach, it was demonstrated that the inner sense of Mohammad’s ascent to heaven might refer to human's relationship with Self and the actualization of innate flourishing potentials. Flourishing requires transcending and going through mystical stages symbolized as Seven Heavens. Together with the heavenly journey, as the vertical flight of the purified soul, the earthly journey from Kaaba to Jerusalem (horizontal journey) was also analyzed. Ultimately, the Night Journey can be introduced as a novel model of flourishing in positive psychology from Islamic perspective; and it may be approached through field research and historical research in future studies.
خلاصه ماشینی:
Although هرچند الگوهاي شکوفايي رواني قبلا توسط روان شناساني چون مازلو، راجرز، some flourishing models have been formerly proposed by يونگ و فرويد ارائه شده اند، اما اين الگوها در نهايت ژرف انديشي به psychologists like Maslow, Rogers, Jung, and Freud, they have merely emphasized self-actualization and خودشکوفايي و فرديت يابي اشاره نموده اند که سازه هاي مبهمي هستند که individuation which seem somehow ambiguous به خوبي تعريف و تفسير عميق نشده اند.
قبل از شروع سير و سلوک پويا در سفر در ضمن آمادگي براي پرواز، جبرئيل از حضرت اجازه خواسته تا سينٔە مبارک ايشان را شکافته و ذره اي از حب دنيا را از آن خارج کند و سپس آن را با آب زمزم شستشو دهد و ايشان را با ماليدن بال مبارک خود بر سينٔە حضرت آن را التيام بخشيد و با اين عمل تمام تعلقات زميني را پاک کرده و ايشان را آماده سفر روحاني و معنوي ميکند که نمادي از پاکي قلب انسان از نيازهاي سطح پايين است تا بتواند آمادة معراج شود.
هدايت به آن را از خداوند ميخواهيم و آنچه خيلي برجسته است اين است که حضرت نبي اکرم چه در قرآن ، چه در مرحله آمادگي براي سفر عادي به سوي حرکت به مراحل و مقام هاي رشد معنوي (در مسجدالاقصي) و چه در مرحله معراج به آسمان ها و چه در صحبت هاي خصوصياش با صحابه هميشه با پيامبران ديگر بوده است و از آنان فراتر (آسمان بالاتر) رفته اســت و اين امر نشــان ميدهد که معنويت اســلامي هم از لحاظ محتوا و فرايند و هم از لحاظ شــيوه هاي رهنمودي بايد از اديان ديگر پيشرفته تر و حاوي پيام و احکام انبياء پيشين خود باشد؛ مگر آن که حکم جديد معنوي حکم قبلي را نقض کرده باشد.