چکیده:
بسط نگرش نوین به بهداشت و پزشکی در دورهی قاجاری مستلزم توجه به مسائل مختلف از جمله زیست سالم زنان و کودکان بود. کنشگران سیاسی و متفکران مسئلهی بهداشت و پزشکی نوین را به ترتیب در قالب اقدامات اصلاحی و نقد گفتمان مسلط طبابت سنتی در زمرهی دغدغههای خود گنجاندند. این کنشها در اواخر دورهی قاجاری با رونق روزنامهنگاری زنان وجه جدیتری به خود گرفت و به نقد گفتمان مسلط بهداشت و پزشکی در دو سطح انجامید. در سطح نخست واکاوی علل بیماریهای رایج و تغذیه زنان و کودکان در کانون توجه قرار گرفت، و در سطح دوم تاثیر ناآگاهی زنان به مسائل روز بهداشت و گرفتاری آنان به خرافات به پرسش کشیده شد. روی سخن در سطح دوم بیشتر متوجه قابلهها و دایهها بود. در پژوهش حاضر تلاش شده است نقش و تحول جایگاه این دو دسته از زنان در گفتمان پزشکی این دوره از دریچهی رویکرد متجددانهی روزنامهنگاری بررسی شود. حاصل پژوهش حاکی از آن است که نقد ناآگاهی قابلهها و دایگان از بهداشت و پزشکی نو در کنار برخی اقدامات که درجهت نوسازی بهداشت و پزشکی صورت گرفت سبب شد به تدریج قابلگی سنتی مسیری را طی کند که منجر به ظهور مامایی مدرن شود. دایهها نیز به مرور زمان نقش خود را در گفتمان متجدد پزشکی از دست دادند.
Development of a new attitude towards hygiene and medicine during the Qajar period required attention to various issues, including the hygiene of women and children. Political activists and thinkers considered the modern hygiene and medicine through corrective actions and critique of the dominant discourse of traditional medicine. In the late Qajar period and with the boom of journalism, these actions became more serious and led to the critique of the dominant discourse on hygiene and medicine at two levels. At the first level, attention was paid to the causes of common diseases and nutrition among women and children, and at the second level, the impact of women's unawareness on daily hygienic issues and their attention to superstitions was questioned. The audiences of second level were midwives and nursemaids. In this research, the role of these two categories of women in the medical discourse of this period has been examined. Finding of this research indicate that critiques on midwives and nursemaids’ unawareness of new hygiene and medicine along with some actions were made to modernize hygiene and medicine caused the gradual passing of traditional midwifery which led to the emergence of modern midwifery. In the meanwhile nursemaids have lost their role in modern discourse of medicine.<br>
خلاصه ماشینی:
دگرگشت مفهوم پزشکی و بهداشت در بستر روزنامه نگاری زنان : بررسی نمونه قابلگی و دایگی در دوره قاجاری و پهلوی اول توران طولابی ١، بهاره صفائیان 2 چکیده بسط نگرش نوین به بهداشت و پزشـکی در دوره ی قاجـاری مـستلزم توجـه بـه مسائل مختلف از جمله زیست سالم زنـان و کودکـان بـود.
این روزنامه نگاران تلاش هایی در دو سطح انجام دادنـد کـه جلـوه ی روشنگری و آگاهی بخشی داشت : نخست ، مباحثی درباره ی علل بیماری های رایج و نقـش تغذیه زنان و کودکان در این زمینه مطرح شد؛ دوم ، پیامد نگرش های خرافی و ناآگاهی در میان زنان برای سلامت و بهداشت زنان و کودکان بررسی شـد.
بخشی از این تلاش های فکری در زمینه ی بهداشت و پزشکی زنان را روزنامه نگاران زن اواخـر دوره ی قاجـاری و دهه ی اول دولت پهلوی به دوش کشیدند.
٢. نقد قابله ها و شیوه ی سنتی زایمان بهداشت و پزشکی تا پیش از ظهور دولت مدرن پهلوی در سیطره ی گفتمان طبابـت سـنتی بود، و زنان و کودکان بیش از مردان در معرض پیامدهای آن بودند.
دستاورد پژوهش حاکی از ایـن است که نویسندگان این روزنامه ها با نقد عملکرد قابله های سنتی و دایه هـا کوشـیدند افـق جدیدی پیش روی پزشکی زنان و کودکان بگشایند.
نوسازی های دوره ی پهلوی تحقق بخشی از آرمان این زنان روزنامه نگار برای بهبود وضعیت بهداشت و پزشکی زنان و کودکان بود.