چکیده:
ساختوساز در هر دورهای از تاریخ، مرهون حضور افرادی بوده است که نیت احداث بنا را در سر پرورانده و بانی شکلگیری آن شدهاند؛ کسانی که منابع مالی را برای ساختوساز تامین کردهاند و گروههایی که در کار اجرا وظایفی گوناگون بر عهده داشتهاند. بسیاری از آثار معماری هماکنون پابرجایاند ولی از اشخاصی که در پیدایش آنها نقشی ایفا کردهاند بهندرت خبری دقیق وجود دارد؛ بهویژه در آثاری که طبقات فرودست جامعه آنها را شکل دادهاند، این نبود اطلاعات بیشتر به چشم میخورد. مجموعه بناهای روستای افوشته از دسته آثاری است که در سدهی نهم، به دور از مرکز حکومت تیموریان شکل گرفته است. منابع دست اول محدودی که از این مجموعه در دست است، ازجمله کتیبهی سردر دارالسیاده و یک وقفنامه، پیگیری اشخاص اثرگذار در فرایند احداث بنا را میسر میکند. اطلاعاتی که این منابع در اختیار میگذارند اطلاعاتی کامل نیست، ولی در این پژوهش تلاش شده است تا با کمک منابع دیگر و استفاده از ابزار تفسیر و همچنین بهکارگیری روش تفسیری تاریخی، اسامی اشخاص و نقش آنها در احداث مجموعه روشن شود. حاصل این پژوهش نشان میدهد که سه فرد در شکلگیری مجموعه بناهای روستای افوشته نقش داشتهاند؛ سید حسن حسینی به عنوان بانی، علاءالدوله نوهی شاهرخ به عنوان حامی، و حسن بن نظامالدین بنّاء اصفهانی به عنوان سازنده. این مجموعه در سایه این سه گروه ایجاد شده و تداوم یافته است.
In every period of history, construction owed much to the presence of people who have nurtured the intention of constructing the building and became the founder of its formation; those who have provided funding for construction and groups that have had various tasks in the implementation. Many architectural works are still standing, but there is seldom accurate information about the people who played a role in their creation. This lack of information is especially evident in the works of the lower classes of society. The collection of buildings in Afvashteh village is one of the works that was formed in the ninth century AH., far from the center of Timurid rule. The limited first-hand sources available from this collection, including an inscription on the facade of the Dar al-Siyadeh and an endowment letter, make it possible to track down influential people in the construction process. Although the information provided by these sources is not complete, in this study, an attempt has been made to clarify the names of individuals and their role in the construction of the collection with the help of other sources and the use of interpretation tools, as well as the historical interpretation method. The results of this study show that three people have played a role in the formation of Afvashteh village; Sayyed Hasan Hosseini as the founder, Ala al-Dawla, Shahrokh’s grandson as the supporter, and Hasan Ibn Nizamuddin Banna Isfahani as the builder. This collection has been created and continued in the shadow of these three groups.
خلاصه ماشینی:
دربـاره ی عـاملان و دست اندرکاران ساخت بنا نیز باید گفت که در گذشته تهیه ی فهرست از همه ی افرادی که به نوعی در شکل گیری بنا نقش داشته اند، مرسوم نبوده است ؛ ولی رجوع به کتیبه های احداثیه و اسنادی همچون وقف نامه ها و اسناد خـانوادگی ، ردی از اشخاصـی کـه در احـداث بنـا اثرگذار بوده اند نشان می دهد؛ گرچه این موضوع درباره ی همه ی بناها صـدق نمـیکنـد و یافتن چنین شواهدی در بناهایی که در روستاها و شـهرهای کوچـک و بـه دور از مرکـز قدرت شکل گرفته اند و یا بی اذن و دخالت حکومت احداث شده اند و به طبقات فرودسـت اجتماع تعلق دارند، بسیار دشوار است .
بررسی شواهدی که وقف نامه در اختیار می گـذارد نـشان می دهد که سردر دارالسیاده که هم اکنون در روستا پابرجاست ، سردر ورودی این خانقـاه و تنها بازمانده از بنای آن است و به همین دلیل اسـت کـه کتیبـه ی منـصوب بـر آن بـسیار مفصل تر از کتیبه های دیگر بناهاست ؛ بنابراین بررسی متن ایـن کتیبـه و اسـتخراج اسـامی اشخاص اثرگذار در احداث آن ، ما را به نام اشخاص مؤثر در ایجاد بخش اعظم مجموعه و چه بسا تمام آن می رساند.