چکیده:
مفهوم فرهنگ و بازسازی فرهنگی از مفاهیم بنیادینی است که حسب در برگرفتن موضوعات و حوزههای مختلف در تاریخ و جامعه انسانی، نیازمند بحث و واگشایی از جنبههای مختلفی است. از سوی دیگر بررسی و شناخت نگاه متفکرین حوزه تاریخ تمدن و به ویژه تمدن اسلامی به این مقوله فارغ از آشکار ساختن جوانبی از موضوع بازسازی، کمکی است تا نوع فرهنگنگری این متفکرین نیز هویدا گردد. مقاله پیش رو نیز در پی آن است تا با بررسی و کنکاش آثار مالک بن نبی به عنوان یک متفکر و صاحبنظر مسلمان در حوزه تحلیل تمدن، این مقولات را از منظر او مورد تبیین قرار دهد. یافتههای اثر حاضر در ذیل دو محور اصلی جای گرفتهاند: درک جایگاه و چیستی فرهنگ از نگاه بن نبی و معرفی و تحلیل الزامات بازسازی فرهنگی از منظر او.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس درک چیستی و جایگاه فرهنگ و بازسازی فرهنگی ، در هم نـشینی بـا موضوع تمدن و جامعه ی تمدنی مورد واکاوی قرار گرفت و سپس وجـوه ایـن بازسـازی ، آن گونه که از دل آثار و آرای بن نبی می شد بیرون کشید، استخراج و تحلیل شد.
بدین سان تحلیل آثار بن نبـی بـرای درک آسیب ها باید ذیل این پرسش قرار گیرد که تفاوت انسان ها در جوامع گونه گون ناشی از چیست ؟ ١- بازتعریف فرهنگ و جایگاه تمدنی آن مقدمه ای در درک تفاوت اجتماعی انسان ها چنان که در آثار بن نبی مشهود است ، وی تفاوت انسان های جوامـع مختلـف را نخـست از وجوه ذیل پیگیری میکند: - انسان به عنوان یک موجود با ماهیت منحصربه فرد (فارغ از بعد اجتماعی ) - انسان به عنوان موجودی اجتماعی به تبع این تفاوت ها، و در خوانشی بر اساس تمایز ماده و معنا، تفاوت انـسان هـا از دو منظر ذیل نگریسته می شود: - از منظر بدن و فیزیک - از منظر فکری و پیوست رفتاری مشخص است که انسان های جوامع مختلف از نظر بدنی یا فیزیکی دارای تمایزاتی ولـو اندک اند.
فرهنگ و تمایزبخشی میان جوامع بر اساس آنچه تاکنون گفته شد پرسشی مبنایی سر برمی آورد: در جامعـه ای بـا کـارایی و موفقیت بالاتر چه عامل یا رکنی سبب ساخت شخصیتی قوی تر و کاراتر برای کلیت جامعه می شود؟ به بیان دیگر، آن عامل تمایزآفرین جوامع که سبب تفـاوت فکـر و رفتـار اعـضا می شود چیست ؟ این پرسش یکی از پرسش های اساسی است که ذهن مالک بن نبـی را بـه درک بزرگ ترین عامل تغییردهنده ی جوامع و انسان ها رهنمون می شود.