چکیده:
هزینه و پیامدهای مقاومت و رویارویی در برابر نظام سلطه و استکبار جهانی از موضوعات و مسائل روز دنیای کنونی و دیدگاههایی در آن مطرح است. برخی مقاومت را ضرری دانسته و «قاعده لاضرر» را حاکم بر آیاتی میدانند که از ضرورت مقاومت سخن گفتهاند. از سویی، آیاتی از قرآن، ما را از پذیرش سلطه و استیلای کفار منع میکند و از سوی دیگر، قاعده مهم و کاربردی «لاضرر» ما را از آنچه برای جان و مال مسلمانان ضرر دارد، نهی کرده است. در این مقاله نسبت میان آیات یادشده بررسی شده و ضرورت مقاومت در برابر سلطه استکبار بر اساس آیات قرآن و نیز «قاعده لاضرر» اثبات شده است. بر این اساس، «قاعده لاضرر» نه تنها با آیات مقاومت تعارض و تقابل ندارد که موید آنها نیز هست.
أحد المواضیع الهامة التی تطرح حولها آراء عدیدة فی العصر الحاضر هو ما تقدمه المقاومة فی مقارعة الأنظمة الاستکباریة السلطویة، وفی هذا السیاق ادعی البعض أنها تتسبب بضرر مستندین فی رأیهم هذا إلی قاعدة «لاضرر و لاضرار» حیث اعتبروها دلیلا حاکما علی الآیات التی تؤکد علی ضرورة المقاومة.
لدینا آیات تنهی عن الخضوع لسلطة الکفار، لکن فی ذات الوقت لدینا قاعدة عملیة هامة هی «لاضرر و لاضرار» تنهانا عن فعل کل ما فیه ضرر یطال أموال المسلمین وأرواحهم، لذا تطرق الباحث فی هذه المقالة إلی بیان طبیعة الارتباط بین الآیات المشار إلیها، وأثبت ضرورة مقاومة سلطة الاستکبار من زاویة قرآنیة وعلی أساس القاعدة المذکورة؛ وفی نهایة المطاف أثبت أن هذه القاعدة لا تتعارض مطلقا مع آیات الدعوة إلی المقاومة، بل تؤیدها.
The cost and the consequences of resistance against and confronting with the world hegemony and global arrogance is one of the present-day subjects and issues about which various viewpoints are expressed. Some consider resistance necessary and take the principle of ‘No Harm’ as referring to the verses speaking of the necessity of resistance. On the one hand, there are verses which prevent us from accepting the hegemony and dominance of the disbelievers (pagans) and the important and functional principle of ‘No harm’ prohibit us from doing whatever is harmful to the lives and properties of Muslims on the other. In this article, the relation between the mentioned verses has been investigated and the necessity of resistance against the dominance of the arrogants on the basis of the QurÞanic verses as well as the principle of ‘No Harm’ has been established. Accordingly, the principle of ‘No Harm’ is not in contradiction with the verses denoting resistance, but it even supports them.
خلاصه ماشینی:
موضوع رابطه با کفار و دشمنان اسلام و مقاومت در برابر زیادهخواهیهای دشمنان اسلام، یکی از موضوعاتی است که میتوان آن را با این قاعد سنجید و با استناد به آن، حکم فقهی برخی فروع را استنباط کرد.
چون جنگ و قتال، همراه با ضررهای جانی و مالی فراوان است، جای بررسی دارد که حکم مستخرج از این آیات با مفاد «قاعده لاضرر» نسبتسنجی شود و بررسی شود که آیا قاعده لاضرر همانند بسیاری دیگر از احکام اسلام حاکم است و یا نمیتوان از احکام صریح قرآن در این باره دست کشید.
و آیه ۱۹۶ سوره بقره نیز از تبدیل برخی تکالیف که انجام آنها موجب ضرر به مکلف شود، به تکلیف آسانتر که ضرری در پی ندارد، سخن گفته است، همه به گونهای مستندی برای قاعده لاضرر هستند.
(xix) بر اساس مجموع آیات پیشگفته میتوان گفت برای پیشگیری از این ضرر مهم، خداوند از پیامبر اکرم9 خواسته تا در مقابل تهدیدات یا پیشنهادهای اقواکننده دشمن ایستادگی کرده و تسلیم نشود و با آنان سازش نکند (مکارم شیرازی و دیگران، 1375، ج17، ص367-366).
(xxx) برای پاسخ به پرسش فوق لازم است مقدمهای بیان شود و آن اینکه قاعده لاضرر و نیز آیات قرآن بر پیشگیری از ضرر در تمامی عرصههای اقتصادی ـ سیاسی و اجتماعی تأکید دارد و این ممکن است هزینههایی هم در پی داشته باشد.
نگاه قرآن به دشمنان دین بسیار منفی است و منتهای هدف آنان در مقابله با اسلام را نابودی دین خدا میداند و ضرر صلح و سازش را با چنین دشمنانی بیشتر از مقابله و مقاومت در برابر آنان میداند.