چکیده:
زیگورات چغازنبیل در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی سایت باستانی هفتتپۀ خوزستان، حجم خشتی عظیم و کوهپیکری
با جدارة آجری بوده است تا بنا 2 در برابر بارانهای سیلآسای منطقه محافظت کند. در حال حاضر, بخشهای
زیادی از این جدارة آجری از بین رفته و حجم خشتی آن در معرض عوامل مخرب محیطی بهویژه باران» رطوبت
محیطی زیاده و تغییرات دمایی مکرر قرار گرفته است. تدابیر حفاظتی معمولء به تنهایی پاسخگوی نیازهای متعارف
بنا و در امان نگه داشتن آن از گزند عوامل اقلیمی و محیطی نیست و ضرورت توسل به ایدههای جدید حفاظتی
کاملا احساس میشود. در حقیقت» پرسش اصلی این است که ایا میتوان با بهرهگیری از منابع طبیعی موجود» به
ارائة راهکاری منطقی در حفاظت پایدار از این اثر تاریخی ارزشمند دست یازید. پر واضح است که هرچه ایدههای
حفاظتی جدیده سازگاری بیشتری با اثر و محیط پیرامون آن داشته باشند. نتیجة کار نیز مطلوبتر خواهد بود. سابقة
اتخاذ چنین تدابیری به قرنها پیش بازمیگردد و شاید پیشینهای همپای ساخت ابنیة خشتی داشته باشد. ایلامیان
برای حفاظت سازههای خشتی» جدارههای محافظ آجری را به کار میگرفته اندء تدبیری که در شرایط فعلی کارساز
نیست و علیرغم تلاشهای صورتگرفته, توفیقی به دنبال نداشته است. زیرا آجرهای تولیدشده برای این منظورء
جدا از مشکلات عدیده در بحث تولید انبوه» از لحاظ رنگ و بافت و سایر ویژگیهای بصری» همخوانی مناسبی با
نمونههای تاریخی ندارندء تفاوتهای نامآنوس و آزاردهندهای را نشان داده اند. اندیشههای حفاظتی معماران ایلامی
صرفا کالبد بنا را در بر نمیگیرد» بلکه ایضاء بهرهبرداری از فرآوردههای بومآورد برای بهینهسازی مواد و مصالح در
فرهنگ معماری ایشان تبلور یافته است. نمونة بارز آن» استفاده از پوستة برنج در ترکیب خشتهای سازنده بنا است.
چنین بینشی سرمشق تفکرات حفاظتی ما نیز قرار گرفته است. این پژوهش به دنبال آن است تا با شیوه و روشی
توصیفی/ تجربی و رویکردی کاربردی با تمسک به ابزار تحقیق کتابخانهای, آزمایشگاهی و میدانی, از فرآوردههای
قابل بهرهبرداری موجود در منطقه برای حفاظت بهتر از آثار معماری ایلامیان در برابر عوامل جوی استفاده کند. جدا
از پوستۀ برنج و برخی افزودنیهای دیگر که ایلامیان مبتکرانه آنها را به کار برده اندء فرآوردههای دیگری نیز در
منطقه وجود دارند (باگاس، ملاس، و لجن آهک) که اغلب» ضایعات کارخانههای وابسته به صنایع قند و شکر
هستند. مطالعات و تحقیقات میدانی و آزمایشگاهی به تهیة مادهای از این ضایعات منجر شده که علاوه بر توفیق در
امر بهینهسازی مصالح مرمتی و حفاظت بهتر از میراث» از جهات دیگری نیز راهگشا مینمایند و آن» بازیافت منابع
آلوده کنندة محیط زیست و همچنین کمک به پاکسازی مسیرهای گردشگری از وجود ضایعات کارخانهای است.