چکیده:
زمینه و هدف: فقیر دهلوی، شاعری شیعی مذهب قرن دوازده هجری قمری و متولد دارالخلافۀ شاه جهان آباد است که مثنوی درّ مکنون از وی بجا مانده است. این مثنوی عاشقانه، داستان عشق ملیکه، دختر قیصر روم، را به امام حسن عسکری (ع) بیان میکند. یک نسخۀ کامل متعلق به کتابخانۀ عمومی آیتالله گلپایگانی با کد 58/29 و تاریخ تحریر 1171 هجری قمری از این اثر باقی مانده است که در این پژوهش ضمن معرفی نسخه، به تحلیل سبک آن پرداخته شده است.
روش مطالعه: این جستار با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است.
یافته ها: بررسی این مثنوی نشان میدهد شاعر از موسیقی ملایم، همراه با لحن عاطفی و تناسبهای هجایی بحر هزج در کنار توازن واژه ها برای تقویت زبان غنایی شعر خویش بهره برده است. استفادۀ متناسب از انواع صور خیال، که رکن اصلی آن را تشبیه شکل میدهد، در حوزۀ سبک ادبی، پایۀ هنری این مثنوی را برعهده دارد. زبان شعری او ساده و روان است و برخلاف دیگر شاعران سبک هندی، از مضمونپردازیهای غامض و نازکخیالیهای عجیبوغریب در کلام او خبری نیست.
نتیجه گیری: شاعر در روایت داستان، از عنصر عاطفه و احساس در جهت ارتقای جنبۀ غنایی مثنوی استفاده کرده است. با اینکه شاعر از صناعات بلاغی برای زیباسازی و تقویت موسیقی بهره برده، معنا و مفهوم را فدای لفظ نکرده و از کاربرد واژه های مهجور، کهن و غامض پرهیز کرده و از سبکی سلیس و روان بهره برده است. باوجوداین بسامد کلمات عربی، بویژه جمع مکسر، در شعر او بسیار زیاد است. در این اثر عشق زمینی واسطه ای است برای رسیدن به عشق الهی.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Faqir Dehlavi is a Shiite poet of the 12th century AH and was born in the Dar al-Khalafah of Shah Jahanabad. This romantic Masnavi tells the love story of the queen, the daughter of the Roman emperor, to Imam Hassan Askari (AS). A complete copy belongs to the public library of the Ayatollah Golpayegani with the code 29/58 and the date of writing 1171 AH of this work remains. In this research, while introducing the version, its stylistic analysis has been done.
METHODOLOGY: This study was conducted with a descriptive-analytical approach.
FINDINGS: The study of this Masnavi shows that the poet has used soft music, along with the emotional tone and syllabic proportions of Bahr-e Hazaj along with the balance of words to strengthen the lyrical language of his poetry. Proportional use of various forms of imagination, the main element of which is simile, in the field of literary style, is the artistic basis of this Masnavi. His poetic language is simple and fluent, and unlike other Indian-style poets, there is no mention of the ambiguous themes and subtle fantasies in his words.
CONCLUSION: In narrating the story, the poet has used the element of emotion and feeling to promote the lyrical aspect of Masnavi. Although the poet has used rhetorical crafts to beautify and strengthen music, he has not sacrificed the meaning and concept of the word and has avoided the use of abandoned, ancient and obscure words and has used a smooth and smooth style. Nevertheless, the frequency of Arabic words, especially the plural of mokassar, is very high in his poetry. In this work, earthly love is a medium for achieving divine love.
خلاصه ماشینی:
تحليل سبک و معرفيُ نسخ خطي مثنوي دّر مکنون از فقير دهلوي مرضيه دوستاني عليآباد، محمدهادي خالق زاده *، جليل نظري گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشکده علوم انساني، واحد ياسوج ، دانشگاه آزاد اسلامي، ياسوج ، ايران .
صادقيان و رضايي ارداني (١٣٨٥) در مقالۀ «بررسي و تحليل انتقادي حدائق البلاغۀ شمس الدين فقير دهلوي» آورده اند: از ديرباز دانشهايي چون بديع ، معاني و بيان ، و عروض و قافيه بعنوان معيارهايي براي زيباييشناسي عناصر ادبي و ارزشيابي شعر و نثر فارسي و عربي بکار ميرفته و زمينه ساز نوعي نقد روشمند بوده است ؛ از اين رو امروزه نيز ناگزيريم اين گونه آثار علمي را به سبب اشتمال بر ابزارهاي نقد ادبي با دقت تمام بررسي کنيم .
اهميت پژوهش حاضر در اين است که دوستداران شعر و ادب فارسي، حداقل با نسخه هاي خطي مثنوي دُر مکنون موجود در کتابخانۀ آيت الله العظمي گلپايگاني، ملک تهران ، و آستان قدس رضوي آشنا ميشوند و مطلع خواهند شد که شاعري با اين نام ونشان در قرن دوازدهم هجري قمري، مثنوياي از خود به يادگار گذاشته است که تصحيح آن و در دسترس قرار گرفتنش ميتواند براي بسياري، که در اين حوزه فعاليت ميکنند، مفيد باشد.
Introducing the authors Marzieh Dostani Aliabad: PhD student, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Yasouj Branch, Islamic Azad University, Yasouj, Iran.
com) Mohammad Hadi Khaleghzadeh: Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Yasouj Branch, Islamic Azad University, Yasouj, Iran.