چکیده:
رعایت اصل برائت و فرض بر بیگناهی متهم یکی از ضرورتهای دستگاه عدالت کیفری است. اثبات گناهکاری متهم صرفا براساس حکم قطعی محاکم صالح قضایی محرز میگردد لذا بایداصل را بر بیگناهی متهم قرار داد. هرچند در موارد شک نسبت به مجرم بودن متهم باید به سود او تفسیر کرد و با تفسیر مضیق او را از قافله مجرمان خارج کرد. براساس اصل برائت، اصل بر آزاد بودن است و برای تحت نظر قرار دادن متهم که خود نوعی سلب آزادی است باید دلایل کافی در اختیار داشــت و این دلایل جهت جلوگیری از هرگونه اعمال رفتارهای غیرقانونی اســت چون هیچ عقوبتی بدون وجود دلایل معتبر شرعی بر آن مشروع نیست و هر عقوبتی باید براساس دلیل شرعی به اثبات برسد (وروانی و همکاران، ٣٣: ١٣٩٨) بنابراین چون اصل بر مجرم نبودن متهم و اصل بر حفظ و رعایت حقوق فردی و اجتماعی اوست، لذا دستگاه قضایی حق هیچگونه اعمال منافی با حقوق متهم را ندارند، و قانون در این رابطه تشریفات خاصی دارد. اصل برائت یکی از اصول بنیادین حقوق جزاست که به دفاع از اولین و مهمترین حق دفاعی متهم میپردازد و باعث دادرسی عادلانه میشود. اصل برائت بیان میکند که اصل بر بری بودن متهم و آزاد بودن اوست و اینکه متهم همان مجرم است امری خلاف اصل است و باید آن را اثبات کرد و از آنجایی که اصل بر گناهکار نبودن متهم است، تمامی حقوق انسانی که یک فرد آزاد و غیرمتهم از آن برخوردار است، متهم نیز باید از آن برخوردار باشد. (وروانی و همکاران، ٣٤: ١٣٩٨) در بند «د» ماده ٢١٧قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ١٣٩٢، قرار تامین کیفری بازداشت موقت پیش بینی شده است که این قرار میتوانداصول و حقوق فوق الذکر را خدشه دار کند بنابراین آیین و شرایط خاصی برای صدور چنین قراری در قانون مذکور پیش بینی شده است که از بحث ما خارج است زیرا هدف از پژوهش پیش رو جبران خسارت ایام بازداشت موقت متهمی میباشد که اتهام وی به اثبات نرسیده است. در قانون آیین دادرسی کیفری ١٣٩٢ نحوه جبران خسارت ایام بازداشت و امکان عملی و اجرایی آن را پیش بینی کرده است. مطابق ماده ٢٥٥ این قانون، اشخاصی که در جریان تحقیقات مقدماتی و دادرسی به هر علت بازداشت میشوند و از سوی مراجع قضایی حکم برائت یا قرار منع تعقیب در مورد آنان صادر شود، میتوانند با رعایت ماده ١٤ این قانون، خسارت ایام بازداشت را از دولت مطالبه کنند. بنابراین هدف و مسئله اصلی پژوهش پیش رو این است که متهمی که هنوز محکومیت وی قطعی نشده است و ممکن است در جریان دادرسی حکم برائت برای وی صادر شود و در این مدت در بازداشت موقت بوده است و حقوق او اعم از اصل کرامت و آزادی و حیثیت وی پایمال شده است، به چه نحوی میتواند جبران خسارت و ضرر و زیان ایامی را که در بازداشت موقت بوده است را مطالبه کند و قرار تامین کیفری بازداشت موقت چه آثار و تبعاتی را میتواند بر بزهدیده و بزهکار و جامعه داشته باشد و چگونه میتوان به چنین قرار تامینی اعتراض کرد؟