چکیده:
داستان شیر و آدمیزاد، در ادب کلاسیک فارسی برای بیان برتری خردورزی و چارهاندیشی انسان
در رویارویی با دشوار یها و خطرها روایت شده است. این داستان که در فهرست جهانی قص هها
ثبت » شیر در جس توجوی انسان « 157 و با عنوان A ذیل داستا نهای حیوانات با تیپ (A.T.U)
شده، در میان سایر ملل جهان نیز سابقه دار د . هدف این مقاله که با روش اسنادی کتابخان های
انجام گرفته، معرفی تاریخی این داستان و بررسی تفاو تها، شباه تها و نیز سیر تحول روایی و
معنایی حکایت یادشده در متون گوناگون است. نتایج این تحقیق نشان م یدهد این داستا ن نخستین
بار در عجای بالمخلوقا ت طوسی )قرن ششم هجری( نقل شده است. در روای تهایی که پس از آن
در دیگر آثار ادب رسمی از جمله )اسکندنامه تحریر عبدالکافی بن ابی البرکات؛ هزار و یک شب
طسوجی تبریزی؛ دفتر هفتم مثنوی سروده شخصی ناشناس در اوایل قرن هفتم؛ کلیات اشعار شیخ
بهایی و نیز مثنوی طاقدیس ملااحمد نراقی( و ادب شفاهی دیده میشود، با وجود حفظ خط
داستانی، تفاو تهایی در سایر عناصر داستان مانند شخصی تها، گفتوگوها، ساختار روایت و
برداش تهای معنایی وجود دارد. مثلا در برخی آثار چون دفتر هفتم مثنوی، تفسیر عرفانی غالب
است و در برخی دیگر زبان طنز و طعنه. گفتنی است به لحاظ تفاوتهای داستانی، جایگزین ی
شخصی تها عمد هترین وجه تفارق روایتها را شکل بخشیده است. مه مترین مفاهیم این حکایت
عبارت است از: ساد هلوحی و غرور شیر، نادیده گرفتن هشدار دیگران و تاکید بر توانمندی
انسا نها حتی پیرترین و ضعی فترین آنها و برتری اندیشه بر قوای بدنی.
خلاصه ماشینی:
ريشه و پيشينۀ حکايت «شير و آدميزاد» در متون ادبيات رسمي (تاريخ دريافت : ١٤٠٢/٦/٢٩، تاريخ پذيرش : ١٤٠٢/٨/١٦) 1 پگاه خديش چکيده داستان شير و آدميزاد، در ادب کلاسيک فارسي براي بيان برتري خردورزي و چاره انديشي انسان در رويارويي با دشواريها و خطرها روايت شده است .
در روايت هايي که پس از آن در ديگر آثار ادب رسمي از جمله (اسکندنامه تحرير عبدالکافي بن ابي البرکات ؛ هزار و يک شب طسوجي تبريزي؛ دفتر هفتم مثنوي سروده شخصي ناشناس در اوايل قرن هفتم ؛ کليات اشعار شيخ بهايي و نيز مثنوي طاقديس ملااحمد نراقي) و ادب شفاهي ديده ميشود، با وجود حفظ خط داستاني، تفاوت هايي در ساير عناصر داستان مانند شخصيت ها، گفت وگوها، ساختار روايت و برداشت هاي معنايي وجود دارد.
تنها در برخي کتب ادبيات رسمي همچون اسکندرنامه تحرير عبدالکافي بن ابي البرکات ، عجايب المخلوقات طوسي، هزار و يک شب طسوجي تبريزي، دفتر هفتم مثنوي سروده شخص ناشناس در اوايل قرن هفتم ، کليات اشعار شيخ بهايي و مثنوي طاقديس ملا احمد نراقي روايت هايي از اين قصه نقل شده است همچنين محمد جعفري (قنواتي) در کتاب قصه ها و افسانه هايي از گوشه و کنار ايران که بر اساس اسناد ارسالي از سوي همکاران برنامۀ راديويي «فرهنگ مردم » تدوين شده ، پس از ذکر روايتي از اين داستان ، به اختصار به دو روايت مکتوب اين افسانه در ادب رسمي اشاره کرده است .