خلاصه ماشینی:
"سپس چگونگی پدید آمدن منظومه های لیلی و مجنون, هفت پیکر و اسکندرنامه را و اینکه نظامی چگونه مسیری چنین بلند را طی بیست و هفت سال در جستجوی مدینه فاضله انسانی پوئیده است, مورد بحث قرار داده; جستجویی که از سالهای نظم مخزن آغاز و از آن پس در اقالیم دنیای خسرو و شیرین, لیلی و مجنون و هفت پیکر دنبال شده و سرانجام در منظومه دوگانه اسکندرنامه, به نهایت رسیده است, اگرچه حتی (گنجه) که او را در همه عمر شهربند خویش کرده بود, مثل همه جای دیگر دنیا, هیچگاه به آفاق آن مدینه فاضله نزدیک نشد.
نکته قابل توجهی که مؤلف بدان اشارت آورده, این است که نظامی در مخزن برای نمایاندن برتری خود ـ که در آن زمان شاعری نوخاسته و جوان محسوب می شد ـ دچار نوعی افراط در نوآوری شده که احیانا کلام او را در پیچ و خم استعارات غریب و تعبیرات بی سابقه به تعقید و ابهام کشانده و فهم دقیق پاره ای از معانی و اغراض وی را دشوار ساخته و بدینسان بود که مخزن با وجود همه فخامت بیان و اشتمالش بر مقالات و حکایات جالب و پرمغز, شهرت و قبول سزاوار را در نزد صوفیه و زهاد نیافت.
بررسی تحلیلی ساختمان حکایت هفت پیکر و تبیین مواضع قوت و ضعف این داستان, مقایسه روایت نظامی با مآخذ اصلی تاریخی هفت پیکر و بیان موارد توافق و تخالف آنها, نیز نمودن ردپای پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد در این داستان ـ که قدرت شاعری و ذوق قصه پردازی وی ـ هیچ جا به اندازه آن به اوج تعالی نرسیده سخنی تفصیلی است که تا پایان این بخش ادامه می یابد."