چکیده:
در جهان پیشامجازی، به مدت دو هزاره، «خداوند» مضمون و گوهر الهیات سنتی در ادیان ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) بوده است. اکنون در جهان مجازی، و در پرتو مجازی شدن و شکلگیری فضای مجازی، رسانه اینترنت ما را با نوع جدید و غیرقابل باوری از «رسانهای شدن دین و الهیات» و نیز «مردمپسند شدن دین» و «دین مردمپسند» روبرو ساخته است. ماحصل این فرایند «الهیات مجازی» است. در این مقاله ضمن بررسی نظری «الهیات مجازی و خدای مجازی»، تحلیل محتوایی کیفی از «بازنمایی خدای مجازی» در «وبلاگهای فارسی» ارائه شده است. مقالة نشان میدهد، که «وبلاگها» بنا به ماهیت رسانهای و مجازی منحصر بهفرد خود توانستهاند؛ برداشت سنتی و قرائت پیشامجازی از «خداوند و الهیات» آن را به چالش کشند؛ و در عوض به «هژمونی متنی» و مجازی «خدای دین مردمپسند» اجازه بروز و ظهور دهند. این چالش، فارغ و مجزا از نوع و ماهیت داوری درباره درستی یا نادرستی آن و نیز قضاوت درباره تهدیدسازی یا فرصتسازی برای «دین داریهای سنتی و اجتماعی» در هزاره سوم، دست مایهای جدید و جذاب برای جامعهشناسی دین؛ بهویژه با تمرکز بر سه گانه: «جامعهشناسی وبلاگهای دینی»، «مطالعات فرهنگی دین مردمپسند مجازی» و «مطالعات رسانة دینی» در ایران است.
خلاصه ماشینی:
"مجازی شدن دینی: تحول فرهنگی دین و دینداری در پرتو این کتابشناسی تحلیلی اکنون جای پرسش است، که دینداری مردمپسند مجازی و اینترنتی از چه قابلیتهای جامعهشناختی برخوردار است، که آن را در مقایسه با دینداریهای پیشامجازی و سنتی متعارف جذابتر، کاربردیتر و نسبتا فراگیرتر ساخته است؟ همچنین در این ارتباط طرح این پرسش نیز شایسته است، که چگونه از متن این شکل اجتماعی از دینداری در هزارة سوم میلادی ما شاهد الهیات مجازی و خدای مجازی هستیم؟ در رابطه با پرسش اول باید گفت، که دست کم از سه وجه، دینداری مردمپسند مجازی اینترنتی منجر به تحول فرهنگی رسانهای شده است: 1- تحول فرهنگی در ظرفیتسازی رسانه ای؛ مجازی شدن که به معنای رهایی از استبداد زمان و مکان فیزیکی و برداشته شدن مرزهای محدودکننده موجود در جهان واقعی و فیزیکی است (عاملی 1385، صص7-12) در حوزه دین مجازی و اینترنتی منجر به ایجاد ظرفیتهای فرامادی و فرافیزیکی شده است.
در حالی که نسخه سنتی این الوهیت، خداوند واقعا حقیقی جای گرفته در ملکوت، همواره طی دو هزارة گذشته با پرسش از جایگاه خداوند در هستی و تاریخ و فرهنگ و جامعه بوده میرفته است؛ اما اکنون با مجازی شدن فضای فرهنگی ما و غلطیدن جهان الهیات به درون سیاه چاله فرهنگ اینترنتی و به تبع آن کشیده شدن پای زیست جهان معتقدان و موحدان به خداوند به درون این آستانه شناختی جدید؛ فضای آن پرسش و پاسخ الهیاتی قدیمی در باب خداوند و ارتباط او با خلقت و انسان نیز دگرگون شده است.
همانگونه که ملاحظه میشود، در این قطعات وبلاگی منتخب، به کارگرفتن واژههای «زبان فرهنگ مردمپسند» برای بیان زیباشناسی رومانتیکی الهیات و نیز نشان دادن «نزدیکی مردمپسند گونه خداوند به بندگانش» امری رایج و متعارف شده است؛ لذا وبلاگرها طوری از واژههایی مانند «ماچ کردن، در آغوش گرفتن، قربان صدقه خدا رفتن، بیتابی برای خدا، دلتنگی خدا» و مانند آن استفاده میکنند، که گویی «تشخص انسانپنداری خداوند» اتفاق افتاده است."