چکیده:
یکی از پرسش های مطرح در مورد واژگان و جملات قرآن کریم این است که آیا خداوند متعال همانند روش متداول متون بشری، در آن واحد، از هریک از الفاظ و جملات قرآن در یک معنا و مفهوم استفاده کرده است یا معانی متعددی را اراده نموده است؟ دراین باره دیدگاه های متعددی در بین صاحب نظران و مفسران اسلامی مطرح است که مهم ترین و عمده ترین آنها چهار نظریه است. نظریه صحیح بر آن است که چندمعنایی در لغت عرب و قرآن امکان پذیر بوده و واقع هم شده است. در این مقاله ضمن طرح دیدگاه صحیح، به رد و ابطال نظریات دیگر، با ارائه ادله متعدد، می پردازیم.
When studying holy Quran، there eccurs the question in the mind: can one argue for multimeaning attitude with regard to Quranic words and verses as is considered with regard to human speech? There can be found numerous points of view among commentators in the field. Of which، however، four have been regarded as the most notable. In the paper، incorrect views have been argued against and the multimeang
state of Arabic words and sentences has been accepted.
خلاصه ماشینی:
"comتاریخ دریافت: 13/11/88 تاریخ تأیید: 10/7/89 طرح مسئله از جمله مباحث مهم در میان اصولیان، فقیهان و مفسران اسلامی این بحث است که آیا خداوند متعال، از واژگان و جملات قرآن کریم فقط یکمعنا و مفهوم را قصد کرده است، یا معانی و احکام متعددی را اراده نموده است؟ در صورت پذیرش فرضیه اول، مفسر یا فقیه در تفسیر قرآن و استنباط احکام از آن فقط باید بهدنبال یکمعنا و حکم ـ که مقصود واقعی خداوند است ـ باشد و دیگر احتمالات مطرحشده درباره هریک از آیات قرآن را مردود شمارد؛ اما اگر فرض دوم اثبات گردد، برای مفسر و فقیه جایز خواهد بود که از هریک از آیات قرآن، بیش از یکمعنا و حکم برداشت نماید و آنها را بهعنوان مقصود و مراد خداوند، بهدیگران ارائه دهد.
(همان: 293) وی در جای دیگری مینویسد: بنا به مقتضای حکم عقلا و مبنای آنان در قوانین عرفی، که مبتنی بر ارشاد و تنظیم جوامع بشری و جلوگیری از هرجومرج است، نباید این نوع استعمال در کتاب و سنت جایز باشد؛ اما درصورتیکه قرینه قطعی وجود داشته باشد، پذیرفتن آن مشکلی بهوجود نمیآورد؛ برای مثال: وقتی در قرآن امر شده که بر «صعید» تیمم کنید و فرض کنیم که صعید مشترک میان دو معناست: یکی خاک و دیگری سنگ، میتوان ادعا کرد که عدم نصب قرینه بر یک معنا، نشان میدهد شارع هردو معنا را اراده کرده است؛ اما از مراجعه به اشباه و نظایر این مورد و نیز مراجعه به ارتکاز ذهنی و وجدان، چنین بهدست میدهد که در امثال این مورد، جمله مجمل است."