چکیده:
عقل، عاطفه و عمل سه عنصر اساسی تربیت اخلاقی هستند. درباره تاثیر و برتری عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی، بحث های فراوانی شده است. این مقاله قصد ندارد به بررسی این نکته بپردازد که آیا بین این دو ثنویت است یا وحدت، چرا که امروزه دیگر از ثنویت هایی که شاید قرن ها به طول انجامیده است دیگر خبری نیست. آنچه که در این پژوهش مطرح می شود جایگاه و نقش عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی با توجه به زمان است. بررسی ها نشان می دهد که از منظر زمان عواطف در دوران اولیه کودکی عواطف زودتر از امور عقلانی و انتزاعی حضور و ظهور پیدا می کنند. بر این اساس تربیت اخلاقی باید از احساسات شروع شود و بهترین زمان دوران کودکی است، چون دنیای کودکی دنیای مملو از عواطف و احساسات است. از این رو تربیت اخلاقی صحیح، در گرو اهتمام و توجه به هر دو بعد عقل و عاطفه با توجه به عنصر زمان است.
خلاصه ماشینی:
بنابراين سؤال اساسي ديدگاه مورد بحث اين مقاله اين است كه عقل و عاطفه در تربيت اخلاقي چه جايگاهي دارند؟ و تربيت اخلاقي بايد از چه زماني شروع شود؟ آيا ميتوان گفت كه چون كودك هنوز قادر به درك مفاهيم انتزاعي نيست، بايد تربيت اخلاقي را به تأخير انداخت؟ بر اين اساس پيش از هر چيز ضمن تبيين تعاريف و تعابير گوناگون عقل و عاطفه، ديدگاههاي سهگانة موجود به تفكيك در زمينة نقش عقل و عاطفه به كوتاهي مورد بررسي قرار ميگيرد.
براساس ديدگاه سوم دو سؤال اساسي به شرح زير مورد واكاوي قرار ميگيرند: عقل و عاطفه در تربيت اخلاقي چه جايگاهي دارند؟ در اينجا براي بيان بهتر جايگاه هر كدام دو سؤال اساسي مطرح ميشود و پاسخ به اين سؤالات ميتواند اهميت و نقش هر كدام را بيان كند.
پس ميتوان نتيجه گرفت كه عاطفه جايگاه بسيار مهمي در دوران اوليه دارد و اگر فرد در اين دوران ياد بگيرد كه چگونه عواطف خود را كنترل بكند در بزرگسالي بهتر ميتواند به خودانضباطي برسد و اين هدف غايي تربيت اخلاقي است.
در اين مقاله سه ديدگاه درباره جايگاه عقل و عاطفه مطرحشده كه ديدگاه غالب در اين مقاله ديدگاه تقدم ‐ تأخري است و با توجه به اين ديدگاه دو سؤال اساسي مطرح شد كه در پاسخ به سؤال اول نشان داده شد كه عاطفه همانند عقل، نقش بسيار مهمي در تربيت اخلاقي دارد و هدف اصلي در تربيت اخلاقي، فراهم كردن شرايط و زمينهاي است كه فرد بتواند نفس (اماره) خود را كنترل كند و منظور از نفس در اينجا، همان اميال و خواهشهاي نفساني هستند كه با عواطف سروكار دارند.