چکیده:
شکاف بین کشورهای صنعتی و در حال توسعه یک امر شناخته شده میباشد ولی در مورد دلائل این شکاف که به نظر میرسد در حال بیشتر شدن است دیدگاههای واحدی وجود ندارد.در این مقاله با استفاده از آمار هزینههای تحقیقاتی و توسعه و رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته،نشان میدهیم که یک رابطه مستقیم بین هزینههای تحقیقاتی و پیشرفتهای تکنولوژی از یک طرف و رشد اقتصادی از طرف دیگر وجود دارد. تعداد دانشمندان،محققین،دانشجویان هر کشور بهترین شاخص برای نمایان کردن پیشرفتهای علمی و صنعتی شدن و کاربرد تکنولوژیهای مؤثر است. مسئله تحقیقات در کشاورزی به عنوان یک نمونه از شکاف موجود بین عملکرد ضعیف بخش کشاورزی بین کشورهای صنعتی و در حال توسعه مورد بررسی قرار گرفته است.پیشرفتهای تکنولوژی سهم بسزایی را در بالا بردن بهرهوری و افزایش تولید در بخش کشاورزی کشورهای توسعه یافته داشته است که ناشی از توجه به تحقیقات و توسعه در کشورهای توسعه یافته به این امر است. دشواری کشورهای جهان سوم در انتقال تکنولوژی پیشرفته در کشاورزی بیشتر از بخش صنعت میباشد.انتقال نتایج تحقیقات در کشاورزی از کشورهای صنعتی به کشورهای در حال توسعه به علت نیاز به تطبیق با شرایط آب و هوایی و جغرافیایی به مراتب دشوارتر از انتقال تکنولوژی پیشرفته در امر صنعت میباشد و در نتیجه پیشرفتهای کشاورزی در کشورهای در حال توسعه با یک تأخیر زمانی طولانی تر نسبت به صنعت صورت گرفته است.نیاز به پژوهشگران،دانشمندان و اساتید دانشگاهها برای استفاده از منابع توسعه تکنولوژی در امر کشاورزی به مراتب بیشتراز صنعت است. انقلاب سبز که منجر به خود کفایی کشورهای پرجمعیتی چون هند،پاکستان،اندونزی،فیلیپین و چین در مواد غذایی گردید یکی از نمونههای موفق انتقال تکنولوژی از ثمرات تطبیق تکنولوژی پیشرفته با شرایط محیطی کشورهای در حال توسعه میباشد.این موفقیتها تا اندازه زیادی مرهون رشد هزینههای تحقیقاتی میباشد. در بررسی مشکلات کشورهای جهان سوم در امر تحقیقات با توجه به تحولات سریع تکنولوژی در دنیا،توجه به توسعه دانشگاهها برای تربیت افراد متخصص و دانشمندان به عنوان اولین قدم شناخته شده است.مسئله فرار مغزها یا مهاجرت دانشمندان و محققین که آثار وخیمی در امر تحقیقات و توسعه در کشورهای جهان سوم دارد مورد تأکید قرار گرفته است. مسئله انتقال تکنولوژی مناسب برای کشورهای در حال توسعه مورد بررسی قرار گرفته و راه حلهایی چون ترکیب و تجمع دانشمندان جهان سوم در امر تحقیقات منطقهای و ناحیهای با توجه به محدودیت نیروی انسانی متخصص در چارچوب سازمانهای همکاریهای منطقهای از قبیل اکو،اسکاپ،و سازمان کشورهای عرب پیشنهاد گردیده است. در این مقاله بررسی امر تحقیق و توسعه در ایران به صورت کوتاهمدت نشان میدهد که ایران هنوز در مراحل اولیه رشد تحقیق و توسعه میباشد و هزینههای تحقیقاتی ایران هنوز تا رسیدن به یک درصد تولید ناخالص ملی،هدف پیشنهادی در برنامه اول فاصله زیادی دارد.هرچند در سه ساله اخیر رشد هزینههای تحقیقاتی نسبت به سالهای قبل چشمگیر بوده و به منظور تربیت پژوهشگران و دانشمندان دورههای تحصیلات عالیه در کارشناسی ارشد،دکترا و دکترای تخصصی در دانشگاهها توسعه زیادی پیدا کردهاند.
خلاصه ماشینی:
"جدول شماره1 برآورد تعداد دانشمندان و مهندسین بالقوه برای سالهای 1980 و 1985 کشورها،مناطق سال برآورد تعداد برآورد تعداد عمده گروه کشورها(1000)نفر میلیون جمعیت کل دنیا 1980 79187 18200 1985 110760 23442 آفریفا 1980 1052 2593 1985 1623 3451 آمریکا 1985 1623 3451 1985 37993 56956 آسیا 1980 22925 8944 1985 32670 11686 اروپا(شامل شوروی سابق)1980 26733 35714 1985 37369 48600 اقیانوسیه 1980 785 36941 1985 1105 48213 کشورهای توسعه یافته 1980 58903 52753 1985 81247 70452 کشورهای در حال توسعه 1980 20284 6272 1985 39513 8263 آمریکای شمالی 1980 24178 96203 1985 33247 126200 آمریکای لاتین و کارائیب 1980 3514 9754 1985 4746 11759 منبع: UNESCO,Statistical YaerBook1988,UN وجود شکاف بین کشورهای جهان سوم و کشورهای در حال توسعه در امر هزینههای تحقیقاتی بخوبی در ارقام مربوط به جدول شماره 2 کاملا آشکار است.
-1 Grss National Product-2 نمودار شماره 5 و 6،تغییرات تعداد مهندسین و دانشمندان در هریک میلیون جمعیت و درصد هزینههای تحقیقاتی نسبت به GNP را در میان کشورهای توسعه یافته صنعتی،ژاپن بیشترین رشد را هم از نظر تعداد دانشمندان و هم هزینههای تحقیقاتی داشته است و از نظر تعداد در سطحی بالاتر از آمریکا و از نظر هزینه تحقیقات در حدود سطح آمریکا در سال 1986 قرار گرفته است،کشورهای اروپائی مثل اسپانیا و پرتقال در پائینترین سطح در بین کشورهای توسعه یافته از نظر تعداد دانشمندان و هزینههای تحقیقاتی نسبت به GNP قرار گرفتهاند که این مسئله از نظر مقایسه با درآمد سرانه آنها نیز تفافت یکسانی را با دیگر کشورهای توسعه یافته نشان میدهد."