Abstract:
هرچند مالیات، امری عمومی است که تمامی نظام های حکومتی با مولفه های معرفت شناسی متفاوت از آن بهره می گیرند، عدالت مالیاتی یکی از موضوعات پیچیده و دشوار مالی است که اختلاف نظرهای اساسی درباره آن وجود دارد. حکومت کوتاه و کارآمد امام علی(ع)، به عنوان الگوی عدالت از زوایای گوناگون، پیام هایی برای این امر مهم و اثرگذار دارد؛ پیام هایی که اجرا و به کارگیری آنها باعث می شود جامعه از سقوط در بی عدالتی و ظلم رهایی یابد. در این پژوهش سعی شده است با ارائه تعاریف دقیقی از واژه مالیات و واژه های جایگزین آن در بیانات ارزشمند آن امام همام، چگونگی برنامه ریزی برای اخذ مالیات و راه های هزینه کردن آن تبیین و در پایان ضمن ارائه سیمای مالیات دهندگان، راهکارهای راهبردی برای عدالت گستری در اخذ مالیات عرضه شود
Machine summary:
٢ خمس خمس در زمان امام علي (ع ) به غنيمت هاي جنگي اطلاق مـي شـد(حـائري ، ١٤١٨ق : ٣٧٥؛ پژوهش نامة علوي، سال چهارم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩٢ شهابي ،١٣٧٢ش : ج١، ص٤٧١؛ ابن اثير جـزري ، ١٤٢٦ق : ج٢، ص١٨٦)؛ و از آنجـا کـه در زمان آن حضرت (ع )، از غنيمت هاي جنگي زمان عثمان و عمر خبـري نبـود ـــ زيـرا سـه جنگ عمدة جمل ، صفين و نهروان که در زمان خلافت آن امام (ع ) روي داد، هر سه داخلي بودند و غنيمت گرفتن در آنها جايز نبود، و در مواردي نادر که وجوهي از خمس بـه دسـت مي آمد، با رضايت اهل بيت پيامبر(ص ) بر مصالح اهم و براي رفع فتنه هايي که کيان اسـلام را تهديد مي کرد، صرف مي شد(بيهقي ، ١٣٧٨ش : ج٦، ص ٥٥٨) ــ عمدة ماليات هاي زمان امام علي (ع ) عبارت بودند از: زکات ، جزيه و خراج .
(حکيمي ، ١٣٨٠ش : ج٦، ص٤٢٢) در زمان حکومت امام علي (ع )، هرچند حضرت (ع ) با سياست هايي کـه بـه کـار گرفتـه بودند، مردم دادن ماليات را عبادت تلقي مي کردند، به استناد آية ١٠٣ سورة توبه ــ که در آن ، خداوند با فعلِ امرِ «خذ» به پيامبر(ص ) دستور دادند مقـداري از امـوال مـردم را بـه عنـوان پژوهش نامة علوي، سال چهارم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩٢ زکات بگيرد ــ مأموراني را به گرفتن زکات از مردم موظف کردنـد؛ بنـابراين ، زکـات هـم به مثابة ماليات هاي کنوني از مردم گرفته مي شد و چنين نبود که مردم آن را نپردازند.