Abstract:
تبیین مسئله فضیلت از دیدگاه فارابی و اهمیت آن می تواند راهگشای فهم و درک برخی از مباحث کلیدی فلسفه وی مانند جامعه مدنی، مدینه فاضله، امت فاضل، اجتماع فاضل، معموره الفاضله(جهان برین وآباد) باشد. دیدگاه فارابی در بررسی و پژوهش پیرامون فضیلت متاثر از نگاه سعادتگرانه وی در باب اخلاق و کمال یابی انسان است. او بر این باور است که آدمی به طور فطری موجودی کمال جو و سعادت طلب است و برای نیل به این هدف والا و مقدس نیازمند ابزار و وسائل است، کسب انواع فضائل (نظری، فکری، اخلاقی و عملی)، همان ابزار و وسائل نیل انسان به کمال و سعادت است و دست یازیدن به فضائل یاد شده بر تعلیم و تربیت افراد جامعه مبتنی است، از این روی فارابی هدف تعلیم را اکتساب فضائل نظری و هدف تربیت را نیز محقق ساختن فضائل اخلاقی(ویا نفسانی) می داند. تلاش نویسنده، در این مقاله متکی بر فهم و درک وی از متون و آثار فارابی بوده و از این نظر به متون وآثار دیگران ، کمتر ارجاع داده شده است.
Machine summary:
فــضليت از ديــدگاه فــارابي بــه انــدازه اي اهميــت دارد کــه او هــدف از تعلــيم را پديــد آوردن فــضائل نظـري و هـدف از تربيـت رانيـزايجـاد فـضائل خلقـي و فنـون علمـي در ميـان ملـت هـا مي داند او مي نويسد: تعلــيم عبــارت اســت ازايجــاد فــضائل نظــري در ميــان ملــت هــا و شــهرها [جامعــه ] وتربيــت [نيــز] عبــارت اســت از پديــد آوردن فــضائل خلقــي [نفــساني ] و فنــون علمـي در ميـان ملـت هـا و تعلـيم تنهـا بـه گفتـار اسـت ، در صـورتي کـه تربيـت آن اســت کـــه ملتهـــا و شـــهروندان را عـــادت دهنـــد، افعـــالي کــه از آنهــا صـــادر مـي گـردد، از ملکـات علمـي آنهـا صـادر گـردد، بـدين معنـي کـه عـزم خـود را بـه ســمت انجــام يــافتن آنهــا برانگيزاننــد، بــه گونــه اي کــه ملکــات علمــي و افعــال صـادر شـونده از آنهـا بـر نفوسـشان سـيطره داشـته و همچـون عاشـقاني باشـند [کـه به سوي معشوق مي روند](رسائل فارابي ، ص ۵۵).
آنگــاه فــارابي از ايــن ميــل واشــتياقي کــه در انــسان نــسبت بــه ادراک وشــناخت پديد، مي آيد به تفاوت ميان اراده واختيار مي پردازد: اگــرايــن ميــل وگــرايش از طريــق احــساس وتخيــل حاصــل گــردد، اراده و چنانچــه از طريـق تفکــر وتعقـل بــه دســت آيــد، اختيــار ناميـده مـي شــود[تفــاوت ديگـراين اسـت کـه ]اختيـار اختـصاص بـه انـسان داردلـيکن اراده ، مـشترک ميـان انسان وحيوان است (همانجا).