Abstract:
این مقاله، پژوهشی دربارۀ منظر نگارگران مسلمان ایران تا پیش از دوران صفوی با موضوع «تصویر زن» با رویکرد دینی و بر مبنای آیات و روایات اسلامی است. مقالۀ پیش رو در صدد است دریابد که بازتاب تصویری ممیزات مطلوب زنان از منظر اسلام در مآثر اصیل نگارگری چگونه بوده است. با فرض آنکه این بازتاب بر مبنای آیات قرآن کریم و روایاتی است که خود نیز منبع الهام نگارگران برجستۀ آن دوران بوده است، ادبیات نظری این مقاله برگرفته از متون دینی مذکور است و نگارههای منتخب نیز بر مبنای همین رویکرد تحلیل شده است. تحلیل این آثار نشان میدهد که سیمای زن در شاهکارهای اصیل نگارگری و آثار استادان شهیر، پیش از آنکه به عوارض حاصل از نفوذ تأثیرات هنر مغرب زمین گرفتار آید، مبین مقام و منزلتی از وجود زن است که در تطابق با آموزههای قرآنی و دینی بوده است. بر این مبنا بود که نگارگران مسلمان در آثار خود توانستند درعینحال که زیبایی و لطف الهی را در سیمای زنان رقم میزنند، آنان را در پوشیدگی و مستوری به نمایش درآورند و از حرمت آنان در تصویرگری، حتی خصوصیترین مراودات نیز، پاسداری کنند. تدقیق در چگونگی بازتولید تصویرگری خلاقانه از زنان با استناد به آثار اصیل هنر نگارگری را، که میتواند به برخی از پیچیدگیهای این موضوع در زمینۀ تولیدات تصویری و رسانهای جامعۀ امروز ایران کمک کند، میتوان جنبۀ نوآورانۀ این مقاله دانست.
Machine summary:
با فرض آنکه این بازتاب بر مبنای آیات قرآن کریم و روایاتی است که خود نیز منبع الهام نگارگران برجسـتۀ آن دوران بـوده اسـت ، ادبیـات نظـری ایـن مقالـه برگرفته از متون دینی مذکور است و نگاره های منتخب نیز بر مبنای همین رویکرد تحلیل شده است .
تحلیل ایـن آثار نشان میدهد که سیمای زن در شاهکارهای اصیل نگارگری و آثار استادان شـهیر، پـیش از آنکـه بـه عـوارض حاصل از نفوذ تأثیرات هنر مغرب زمین گرفتار آید، مبـین مقـام و منزلتـی از وجـود زن اسـت کـه در تطـابق بـا آموزه های قرآنی و دینی بوده است .
جامعۀ مطالعه شدة این مقاله آثار نگارگری اصیل ایرانی تا پـیش از امتـزاج نقاشـی ایرانی با هنر اروپایی را شامل میشود؛ نگاره های نمونه به صـورت هدفمنـد (قضـاوتی) انتخـاب شده اند و ویژگی برجستۀ آن ها تصویرسازی از متون ادبی فارسی کـه زنـان حضـور پررنگـی در آن ها دارند.
در این آیه ، آنجا که میفرماید: پای بر زمین نکوبند تا زینت های پنهانشان آشکار نشود، سخن از حدود پوشش ظاهری نیست ، بلکه رفتار زنان اسـت کـه بـر رعایـت وقـار در آن تأکیـد شـده و آراستگی نجیبانه بر آنان توصیه میشود.
نمونه های اصیل نگارگری اسلامی ایران نشان میدهد کـه بازنمـایی سیمای زنان در نگاره ها مبین میزان تقید هنرمندان مسلمان ایـران بـه کرامـت انسـانی زنـان ، مبتنی بر متون دینی است .
برای نمونه ، میل به زیبایی و زینتگری کـه در زمـرة کشش های فطری وجود زنان است و در متون دینی نیز برای چگونگی و حدود پرداختن بـه آن تعاریفی ارائه شده ، به درستی مورد توجه این نگارگران قرار گرفته است .