Abstract:
شفاعت از ریشه شفع به معنای پایمردی و خواهش گری است که یکـی از مباحـث مهم در اندیشه اسلامی است و از گذشته تا به امروز صاحب نظران در خصـوص آن به فراوانی سخن گفته اند. اگرچه آیات شفاعت به خوبی نشان می دهد ایـن مسـئله موضوعی است همراه با قید و شـرط ، ولـی تمـامی مـذاهب اسـلامی اصـل آن را پذیرفته اند، هرچند در کیفیت آن اختلاف دارند. در این نوشتار، ضمن آوردن تعاریف و نظرات دانشمندان اسلامی و ذکر آیات و احادیث مـرتبط ، بـه طـرح اشـکالات و توصیف ، تحلیل و پاسخ آنها می پردازیم و علاوه بر بیان آثار تربیتی شفاعت ، بازتاب آن را در اشعار تعدادی از شعرای معروف فارسی زبان نیز نشان می دهیم .
Machine summary:
"ایشـان در آغـاز گلسـتان و بوستان، پیامبر بزرگوار اسلام را با صفاتی از جمله شفیع می ستاید: شـــــفیع مطـــــاع نبـــــی کـــــریم قســــیم جســــیم نســــیم و ســــیم و در بوستان در ستایش آن عقل کل و هادی سبل ، گل بوستان هستی ، پیامبر خاتم (ص ) چنـین آورده است : کــــریم الســــجایا جمیــــل الشــــیم نبـــــی البرایـــــا شـــــفیع الامـــــم امــــام رســــل پیشــــوای ســــبیل امـــــین خـــــدا مهـــــبط جبرئیـــــل شــفیع الــوری خواجــه بعــث و نشــر امـــام الهـــدی صـــدر دیـــوان حشـــر (سعدی ، ١٣٧٢: ٣٥) همچنین : نمانـــد بـــه عصـــیان کســـی در گـــرو کــــه دارد چنــــین ســــیدی پیشــــرو (همان : ٣٦) و در مناجات و ختم کتاب اشاره بدان می کند که اهل طاعت می توانند گنهکاران را شفاعت کننـد و این اندیشه نیز بسیار به افکار امامیه نزدیک است و غیر از پیامبر کسان دیگری را نیز شایسـته شفاعت می داند: امیــد اســت از آنــان کــه طاعــت کننــد کـــه بـــی طاعتـــان را شـــفاعت کننـــد (همان : ١٩٧، بیت ٣٩٣١) فردا که هر کسی به شفیعی زننـد دسـت ماییم و دست و دامـن معصـوم مرتضـی (سعدی ، ١٣٦٣: ٧٠٢) او شفاعت پیامبر را مخصوص مسلمانان می داند و مؤید همان حدیث «شفاعتی لاهل الکبائر مـن امتی » است : پیمبـــر کســـی را شـــفاعتگر اســـت کــه بــر جــاده شــرع پیغمبــر اســت (همان ، ص ١٩١، بیت ٣٨٠٠) با توجه به آثار او می توان نتیجه گرفت که سعدی اعتقاد خاصی به شفاعت دارد: خـــدایا گـــر تـــو ســـعدی را برانـــی شـــــــفیع آرد روان مصـــــــطفی را (همان : ٧٨٤) نتیجه از آنچه گذشت چنین استنباط می شود که شفاعت از اصول اعتقادی مسـلمانان اسـت و در طـول تاریخ ، دانشمندان اسلامی بدان بسیار اهمیت داده اند و با عنایت به کتاب و سنت هر کسـی ایـن اصل اعتقادی را منکر شود از دایره شفاعت پیامبر (ص ) خارج خواهد شد و اشکالات واردشده بـر شفاعت نیز غالبا بر اثر نگاهی تک بعدی است که با ملاحظه ای اندک به دو منبع اصـلی اندیشـه اسلامی (قرآن و حدیث ) و توأمان کردن آنها اشکالات وارده نیز حل شدنی است ."