Abstract:
فلاسفه اسلامی نقش قوای ادراکی پیامبر در معرفت وحیانی را بررسی کرده اند. ایشان، با تفکیک قوه عاقله پیامبر و قوه متخیله وی، دیدگاه های مهمی را پیرامون نقش هر یک از قوا در معرفت وحیانی بیان نموده اند. در این پژوهش، سعی شده است ضمن تبیین و توضیح دیدگاه های مزبور، این دیدگاه ها در حد توان مورد ارزیابی قرار گیرد.
The role of perceptive faculties in revelation has been dealt with by Islamic philosophers. They distinguished between rational faculty and that of imagination، expressing important views on the part played by each of these faculties in the process of revealed knowledge. The present article is an attempt to both explain and evaluate these views.
Machine summary:
"در نتیجه، صورت‌هایی زیبا و صداهای حسی دارای نظم را به صورت جزئی در مقام هورقلیا (عالم مثال) یا غیر آن (نفوس سماویه) از عوالم باطنی مشاهده می‌کند یا اینکه آنچه را که نفس در عوالم جواهر عقلی، به‌ویژه در عالم عقل فعال که افاضه‌کنندة حقایق و معارف به اذن خداوند به نوع بشری است، مشاهده می‌کند [در قالب و به شکل جزئی] حکایت می‌نماید» (صدرالدین شیرازی، 1354: 2 / 803) ملاصدرا در اسفار بدون اینکه از قوة خیال و متخیله سخن بگوید به تبیین چگونگی نزول وحی از مرتبة عقلی به مرتبة مثالی و حسی پرداخته و چنین گفته است: «سبب انزال کلام و تنزیل کتاب این است که هرگاه روح انسان از بدن تجرد یابد و برای مشاهدة آیات بزرگ‌تر خداوند به سوی او مهاجرت نماید ...
بنابراین، خلاصة دیدگاه مشهور فلاسفة اسلامی دربارة نقش نفس پیامبر و قوای ادراکی باطنی آن در وحی این است که دربارة معرفت‌های وحیانی کلی نسبت به اصل این معرفت‌ها نفس پیامبر نقش قابلی دارد که یا بدون واسطه از خداوند دریافت می‌کند یا از روح‌القدس و فرشتة وحی، یعنی عقل فعال در اصطلاح فلاسفه، دریافت می‌کند، اما قالب زبانی این حقایق وحیانی و نیز تمثل بشری فرشتة وحی به‌واسطة نفس پیامبر و قوة خیال یا متخیلة او صورت می‌گیرد، و دربارة معرفت‌های وحیانی جزئی ـ که مربوط به حوادث طبیعی و تاریخی عالم طبیعت و ناسوت است ـ نفس پیامبر هم در مورد معنا و هم صورت آن نقش قابلی دارد، زیرا این‌گونه معرفت‌ها از طریق ارتباط نفس پیامبر به واسطة قوة خیال یا مخیله با عالم نفوس سماویه یا عالم مثال اعظم و خیال منفصل، که همة حوادث این عالم بدون ماده در آن موجود و معلوم است، برای پیامبر حاصل می‌شود."
(
, 
, 
)
