Abstract:
چگونگی بازنمایی بصری پوشش زنان در اجتماعات خصوصی و عمومی، با نظر به فرهنگ دینی اسلام و ادبیات ایران اسلامی در نگارههای ایرانی موضوع این مقاله است. روش تحقیق، خوانش نشانههای مشترک در زبرمتن نگارهها و تحلیل بینامتنی آنها، به منظور دریافت کارکرد نظام زبانی و موقعیت زمانی مربوط به آنها در خصوص پوشش زنان در نگارهها بوده است. در این رویکرد، هر نگاره دارای نظام زبانی به هم پیوستهای تلقی شد که نشانههایی از هنر تصویری، کلام ادبی و نیز آموزههای دینی در آن به تجمیع رسیده بود. تداخل همزمان این متون در آثار نگارگری، تحلیل ترامتنی را به عنوان خوانشی فراگیر در فهم معنای نگارهها اقتضا کرد و از اینرو آثار منتخب بر این مبنا تحلیل شدند. نمونهها بهطور هدفمند انتخاب شدند و در خوانش آنها، چگونگی بازتاب تصویر پوشش زنان در اجتماعات عمومی و خصوصی و نوع حضور اجتماعی زنان مد نظر قرار گرفت. پرسش اصلی آن بود که تعامل اجتماعی زنان در نگارهها باتوجه به متغیر پوشش، چگونه بازنمایی شده است و آیا نوع بازتولید تصویری از پوشش زنان در نگارهها، به موقعیت مکانی آنها در فضاهای عمومی یا خصوصی مرتبط است؟ نتایج تحلیل آثار نشان داد که تصویر زنان در نگارهها، واجد مستوری ذاتی است که ارتباط چندانی با حضور ایشان در فضای عمومی یا خصوصی ندارد و زنان در هر دو فضا، با رعایت حدود پوشش توصیه شده به نمایش درآمدهاند.
Machine summary:
"فردوسی در حکایتی دیگر، داستان مواجهۀ شیرین با شیرویه را بازگو میکند که به تظلم دربارۀ همسرش خسرو، نزد شیرویه آمده و از مباهات خود، پوشیدهرویی و پوشیدهمویی را مثال میآورد: بگفت این و بگشاد چادر ز رویمرا از هنر موی بد در نهاننه کس موی من پیش ازین دیده بود همه روی ماه و همه پشت مویکه آن را ندیدی کس اندر جهاننه از مهتران نیز بشنیده بود متن نگارگری و پوشیدگی در تعامل زنان و مردان نگارهها بر مبنای زیرمتنهای پیشین خود (متون دینی، متون ادبی، شرایط فرهنگی و اجتماعی) پدید آمدهاند ازاینرو، در خوانش چگونگی بازنمایی خصیصههای مرتبط با تعامل میان زنان و مردان و از جمله حدود پوشیدگی زنان، نظر داشت احکام و توصیههایی که در زمرة باورهای نگارگران بوده و در عمل هنری آنان تجلی یافته، مهمترین اصل است.
ممکن است زنان در درون اتاقها، در قاب پنجرهها و یا در فضاهای باز و در معابر یا صحراها حضور یابند، اما در همه حال نوعی حریمگذاری میان محل حضور زنان با مردان وجود دارد که تنها به تفکیک موقعیت مکانی آنها مربوط نمیشود، بلکه ازطریق به نمایش گذاردن مفهوم نقش تعریف شدۀ ایشان که در قالب مکان قرارگیری، رفتاری که در قالب تصویر مجسم شده و نوع پوشش نیز نمود مییابد، قابل درک است."