Abstract:
در دهههای اخیر معنیشناسان شناختی استعاره را بررسی کردهاند، و این یکی از دقیقترین مطالعات استعاره است، و پژوهشهای جورج لیکاف و مارک جانسون در این زمینه بسیار اهمیت دارد. از این مطالعات در جهت فهم بهتر قرآن کریم، میتوان بهره برد. هدف از نگارش این مقاله، بررسی زبانشناختی استعاره عام «مقصود مقصد است»، در زمینه زندگی دنیوی و اخروی در زبان قرآن است. علت اصلی شکلگیری این استعاره مفهومی عام، همبستگی تجربی میان بهدست آوردن چیزی و رفتن به جایی در تجربه بشری است. زندگی هدفمند دنیوی و اخروی، مصداق خاصی از هدفمندی، بهطور کلی است. از اینرو سفرکه تلاشی است برای رسیدن به یک مقصد از پیشتعیینشده، نمونه خاصی از رسیدن به مقصد، بهطور عام است. در نتیجه، هدفمند بودن ویژگی مشترک میان زندگی و سفر است، که سبب انطباق این دو مفهوم بر هم میشود و استعاره خاص «زندگی سفر است» شکل میگیرد. این استعاره از نگاشتهای اصلی عبارات قرآنی درباره دنیا و آخرت است و استعاره عام «مقصود مقصد است»، را برمیانگیزد.
Machine summary:
به همین دلیل در این مقاله کوشش شده است به سؤالات ذیل پاسخ داده شود: -قرآن کریم برای ملموس و محسوس کردن زندگی دنیوی و اخروی، چگونه از استعاره عام «مقصود مقصد است» بهره برده است؟ در قرآن کریم نگاشتهای اساسی در زندگی دنیوی و اخروی که مرتبط به استعاره عام «مقصود مقصد است» است، کدامند؟ پیشینه پژوهش تاکنون در زمینۀ معناشناسی شناختی در زبان قرآن، کتابهاومقالههای متعددی نوشته شده است؛ اما در حوزه بررسی استعارۀ عام مربوط به مفهوم زندگی، تلاشی نشده است.
لازم به ذکر است دربارۀ برخی استعارههای خاص در این زمینه مانند: «زندگی سفر است»که زیر مجموعهایاز استعارۀ عام «مقصود مقصد است»، به شمار میآید، کتاب «زندگی سفر است» از شکر محمد عبدالمنعم (2006)،که برای بررسی در دسترس نبود و مقاله «مفهومسازی زندگی در زبان قرآن» از شیرین پورابراهیم (1393) موجود است.
از سوی دیگر سفر که تلاشی است برای رسیدن به یک مقصد از پیشتعیینشده نیز نمونه خاصی از رسیدن به هدف و مقصد، به طور عام است» (کوچش،1393، ص123)؛ بنابراینهمبستگی تجربی میان داشتن هدف و حرکت بهسوی هدف و رسیدن به آن در مفاهیم ذهنی ما به شکل استعاره کلی و عام «مقصود مقصد است» شکل میگیرد و بر اساس همین استعاره، رابطه استعاری میان زندگی و سفر که دو کنش هدفمند است، قابل درک میشود.
همبستگی تجربی و همزمانی به دست آوردن چیزی با رفتن به جایی خاص در تجربیات بشری سبب شده است تا برای تصویرسازی زندگی هدفمند دنیوی و اخروی در برخی آیات از استعاره عام «مقصود مقصد است» استفاده شود.