Abstract:
گفتمان سیاست خارجی، بهعنوان بخش اصلی جهتگیری رفتار استراتژیک دولتها، ضمن تبیین معنایی رفتار و کردار کارگزاران، نسبت رابطه این رفتارها را با توجه به سیاست خارجی آن دولتها آشکار میسازد. از نظر لاکلاو و موفه، مهمترین بخش مطالعات سیاسی، شناخت گفتمانهاست که در آن کارکرد و دگرگونی اندیشهها بهمثابه یک گفتمان که سازنده معانی و فعالیتهای سیاسی هستند، معنا مییابد. با درنظر گرفتن این مقدمه، ظهور هریک از گفتمانها، عرصهای برای تأثیرگذاری آنها بر مسائل منطقهای ازجمله امنیت بوده است. الگوی رفتاری و راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با توجه به معنا و مفهوم عدالت (دولت دهم) و اعتدال (دولت یازدهم) مفصلبندی شده است و وجه تمایزی به هر دوی آنها میدهد. این مقاله درصدد پاسخگویی به این پرسش است که: «تأثیر گفتمانهای سیاست خارجی دولت دهم و یازدهم با توجه به نمودار متمایز الگوهای رفتاری آنها بر امنیت منطقه خاورمیانه چیست؟ در پاسخ به این پرسش، فرضیه مقاله این است که «ایجاد رویکردهای تعاملی کشورهای منطقه خاورمیانه با ایران با تأکید بر گفتمان این دولتها در آرمانگرا یا واقعگرا بودن آنها معنا مییابد».
Machine summary:
به طورکلی انقلاب اسلامی ایران در سطح ملـی و فراملـی دو هـدف عمـده را پیگیـری میکند که در سطح ملی، عبارت است از حاکمیـت اسـلام ، آزادی، مردم سـالاری، عـدالت ، و نفی استبداد و در سطح فراملی ، استکبارستیزی، نفی سلطه و سـلطه پذیری، وحـدت جهـان اسلام ، حکومت جهانی اسلام ، دفاع از مستضعفان ، و صلح و عدالت جهانی را دربـر میگیـرد (دهقانی فیروزآبادی، ١٣٨٦: ٨٢)؛ بنابراین گفتمـان اصـول گرایی عـدالت محور دولـت دهـم به دنبال گسترش عدالت اسلامی و انقلابی ایران در سـطح ملـی و فراملـی بـوده اسـت و در سیاست خارجی خود، ناگزیر به مقابله بـا سـاختارهای محکـم نظـام بین الملـل کـه توسـط قدرت های بزرV تثبیت شده اند، برخاسته و با طرح شعار و عمل به آن در ساحت بین الملـل درصدد تحقق عدالت اسلامی در همه زمینه ها بوده است .
این درحالی است که گفتمان دولت دهم ، بـا وجـود عناصر واقع گرایی (که در سیاست خارجی گریزناپذیر به نظر میرسد)، در رویـارویی بـا نظـام بین المللی و منطقه ای، رویکرد آرمان گرایانه و تهاجمیتری نسبت به دولـت یـازدهم داشـته است ؛ ازاین رو، طبیعی خواهد بود که گفتمان دولت یازدهم با تعریف متوازن منافع و مصـالح اسلامی و همچنین با بازتعریف متوازن هویت برآمده از مؤلفـه های اصـلی هویـت جمهـوری اسلامی، یعنی ایرانیت ، اسلامیت و انقلابیگری، ضمن توجه کامل به منافع ملی به مصـلحت امت نیز بیتوجه نبوده است .