Abstract:
این پژوهش با روش «تحلیلی و استنتاجی» و با هدف بررسی حس و تجربه، به عنوان یکی از راههای مهم شناخت حقایق جهان هستی از نظر ابنسینا و دلالتهای آنها در تعلیم و تربیت سامان یافته است. ابنسینا «حس» و «تجربه» را بسیار حایز اهمیت میداند تا جایی که برخی حتی او را حسگرا و تجربهگرا مینامند. وی بر این باور است که بیشتر معرفتهای بشری بر حس مبتنی است و معارف و تجربههای حسی زمینة رشد و شکوفایی توانایی عقلانی انسان را فراهم میآورد. با وجود این، «عقل»، به عنوان نیروی ممیّز انسان از حیوان و اعتباربخش معارف بشری، در جایگاه برتر قرار دارد. یافتهها حاکی از آن است که «اعتبار منطقی» و «تناسب با سطح درک و فهم فراگیران»، مهمترین اصول حاکم بر محتوای آموزش بهشمار میآید. توجه به نقش حواس و تجربه، فعال بودن فراگیران و رشد و پرورش قدرت تفکر آنان نیز از جمله موضوعاتی است که در آموزش و یادگیری باید مطمح نظر واقع شود.
Machine summary:
"با این همه، در اینجا مسائلی از این دست مطرح میگردند که آیا میتوان ابنسینا را یک فیلسوف تجربهگرا دانست؟ وی چه تعریفی از «حس» و «تجربه» ارائه میدهد؟ چه ویژگیها، کارکردها و محدودیتهایی را برای آن دو در نظر میگیرد؟ این مقاله درصدد است تا در گام نخست، چنین مسائلی را بررسی کند، و سپس در گام دوم، با توجه به نقش و جایگاه مهم مشاهدات و تجربههای حسی در عرصههای گوناگون، بهویژه در تعلیم و تربیت، نتایج آن را در آموزش و یادگیری بهکار بندد.
با وجود این، عقل و ادراکهای عقلی در دستگاه معرفتشناسی ابنسینا در جایگاهی برتر و بالاتر از قوای حسی قرار دارد و معیار معرفت است؛ به نحوی که تجربه تنها در صورتی مفید یقین منطقی است که مقدمة عقلی به آن ضمیمه گردد.
2. فعال بودن فراگیران به نظر میرسد ارتباط تنگاتنگ بین حس و عقل در فرایند معرفت و تجربههای حسی از یکسو، و تأکید بر رشد و پرورش قوای عقلانی و نیز تمرکز بر عقل بهعنوان معیار معرفت از سوی دیگر، ابنسینا را بیشتر به سمت دیدگاهی سوق میدهد که در آن رشد قابلیتهای فکری، پرهیز از حفظ و انباشت اطلاعات و درگیری فعالانه با دانش و اطلاعات مورد تأکید قرار گرفته، «الگوها و روشهای یاددهی و یادگیری فعال» حایز اهمیتاند.
بر این اساس، در روشهای آموزش و یادگیری، افزون بر اینکه لازم است معرفتها و تجربههای حسی مد نظر قرار گیرد و فراگیران در معرض مشاهدات و تجربههای گوناگون واقع شوند، نباید از رشد و شکوفایی توانایی عقلانی و قدرت تفکر آنان نیز چشمپوشی کرد.
T Ross, 2 Vois, London & New York: Ccambridge University press."