Abstract:
کمیت بن زید اسدی ( 60-126 ﻫ.ق ) یکی از شاعران نامدار شیعی در روزگار امویان به شمار میآید که در دفاع از عقیدهی خود شعرهای فراوانی سروده است. شعر او نمایانگر جهاد و مبارزه علیه حاکمان ستمگر اموی است. تاریخنویسان و نویسندگان قدیم و جدید در خصوص گرایش های سیاسی،مذهبی کمیت، عقاید و نظرهای گوناگون و بعضاً متناقضی ارائه نمودهاند. گروهی او را زیدی مذهب، و از غالیان شیعه و رافضی دانستهاند و از نظر سیاسی نیز او را نزاری متعصّب؛ ضد یمنی گفتهاند. برخی هم، در تشیّع او تردید کرده و او را به تناقض گویی متّهم نموده اند. نگارندگان در این جستار به نقد و بررسی دیدگاه ها و اندیشههای تاریخنویسان پرداخته و تلاش کردهاند با تکیه بر هاشمیات و دیگر اسناد ادبی، تاریخی، تصویری واقعی از دیدگاه های سیاسی- مذهبی کمیت ارائه نمایند.
Machine summary:
پاسخ این است که به نظر می رسد آن دسته از پژوهشگرانی که اصرار دارند کمت را زیدی مذهب معرفی کنند، می خواهند نتیجه بگیرند که میان عقیده و عمل کمیت، تناقض و دوگانگی وجود دارد؛ زیرا وی با زبان و شعر خود از عقیده ی شیعه دفاع می کند، اما در عمل و به هنگام یاری، از دست بردن به شمشیر در اطاعت از امام خویش سرباز زده است و از اقدام عملی در دفاع از عقیدهی خود امتناع ورزیده است.
اما خوشبختانه تا حدودی، حق این شاعر در میان نوشته های فارسی ادا شده است؛ در کتابهایی مانند «شاعران شهید و حاکمان دوران آنان» نوشتهی؛ حسین چوبین، «ادبیات انقلاب در شیعه» نوشتهی؛ صادق آیینهوند و «کمیت اسدی حدیث حریت» نوشته محمد صحتی سردرودی، ضمن پرداختن به شرح حال او، بخشی از اشعار وی را ترجمه نموده اند، لیکن هیچکدام با استناد به شعر وی و منابع معتبر، دیدگاههای سیاسی- مذهبی وی را آنگونه که شایسته است مورد نقد و بررسی قرار نداده اند.
«عبدالعزیز عتیق» نیز زیدی بودن کمیت را این گونه توصیف میکند: «هنگامی که زید بن علی قیام کرد به کمیت نوشت: با ما خروج کن، آیا تو نیستی که چنین سروده ای؟: «ما أبالی إذا حفظت أبا القا سم فیکم ملامــۀ اللــوام» (ابوریاش، 1986: 36) (ترجمه: زمانی که از دوستی و محبت أبوالقاسم محمد(ص) پاسداری میکنم، از سرزنش بسیار ملامت کنندهگان دربارهی شما أهل بیت پیامبر(ص)، پروایی ندارم.