Abstract:
کتاب صرف و نحو عربی 1 و 2 تالیف دکتر عباس ماهیار در سال 1385 از سوی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) به عنوان منبع اصلی دروس صرف و نحو عربی 1 و 2 در رشته زبان و ادبیات فارسی مقطع کارشناسی به ارزش 8 واحد به چاپ رسیده و زان پس دو بار تجدید چاپ شده است. در مقاله حاضر نگارندگان با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و نقد بخش صرف این کتاب در چندین محور پرداختهاند. انطباق مطالب کتاب با سرفصل مصوّب شورای عالی برنامهریزی، درستی یا نادرستی تعاریف و مثالهای اصطلاحات دستوری، توجه یا بیتوجهی به اهمیت، ضرورت و کاربرد قواعد دستوری ارائه شده برای دانشجویان رشته زبان وادبیات فارسی، تصحیح اعراب و حرکتگذاری عبارات متن و تمرینها و سرانجام اغلاط چاپی غیر قابل چشمپوشی از محورهای این بررسی نقادانه است. از مهمترین دستاوردهای مقاله حاضر می توان به نکات مثبت کتاب، از جمله: مطابقت بخش صرف آن با سرفصل مصوب شورای عالی برنامهریزی درسی، بیان گسترده قواعد عربی در بیشتر مباحث، ذکر تمرین و نمونه حل شده آن در پایان هر بحث، و از کاستیهای آن به نادرستی یا نارسایی برخی از تعاریف، قواعد و مثالهای دستوری، علایم نگارشی، حرکتگذاری و اعراب اشاره کرد که اصلاح و بازنگری آن را ایجاب میکند.
The first press of "Arabic Morphology & Syntax 1 - 2" book - which is written by Dr. Abbas Mahyar - have been edited by "The Center for Studying and Compiling University Books in Humanities" (SAMT) in 1385 (2006) as a main book of Arabic Morphology & Syntax 1 – 2 lessons for students of Persian Literature in B.A phase with a value equal 8 unit, and it has been republished twice since then.
At the present article the authors are going to study and criticize the Morphology chapter of this book in several bases like: the book subjects conformity with approved topic by Planning Higher Council, the correctness or inaccuracy of grammarian terms explanation and examples, attention or inattention to importance, necessity and use of presented grammars for the students of Persian Literature; correcting the word & phrases pronunciation in the text and exercises, at least typographic erroneous that we can't ignore them.
Machine summary:
٤. اصلاح برخی از تعاریف و قواعد دستوری ـ در صفحه ١ کتاب صرف و نحو عربی ١ و ٢ برای «کلام »، سه جمله مثال آورده شده ، سپس در باره کلمات تشکیل دهنده جمله ١ و ٢ («اعقل وتوکل » و «قد قامت الصـلاة ») این گونه آمده است : «از یک فعل و یک اسم [تشکیل شده اند]» این در صـورتی اسـت که هر دو جمله شامل حرف نیز هست و حرف ها از جملـه مکونـات «کـلام » اسـت و همان گونه که سیوطی در شرح بیت ٨ الفیه (١٣٨٦: ١٢) گفته است کلام از هر سه قسم کلمه تشکیل میشود، فقط حروف از لحاظ جایگاه نسبت به اسـم و فعـل در مرتبـه ای پایین تر است .
البتـه ایـن بحث در صفحه ٩٣ در ذکر «اسم منقوص » نیز پیش آمده که نکته اول در آنجـا اصـلاح شده ، اما مورد دوم باز تکرار شده و تنوین در این اسماء (اسم های منقـوص منصـرف ) «تنوین عوض » معرفی شده که باز نیاز به اصلاح دارد.
ـ صفحه ٩٦ بحث «تثنیه اسمهای منقوص »: در توضیح مثنـی کـردن اسـمهای منقـوص آمده : «در همه موارد «یاء» در جای خود باقی میماند و اگر محذوف باشـد، بـه حالـت اصلی برمیگردد»؛ بهتر است قید «به حالت اصلی» حذف شود تا گمان نشود که منظور برگشتن حرف به اصل خـود اسـت (ابـن عقیـل ، ١٣٨١: ٢/ ٤٠٦ ـ ٤٠٧؛ طباطبـایی، ١٣٨٩: .