Abstract:
پژوهش پیش رو به کشش جبرانی در گویش فارسی کرمانشاهی میپردازد. براساس نظریۀ مورایی، اگر واحدی در لایۀ مبنا یا زمانمند، مورا داشته باشد و آن واحد در لایۀ واجی حذف شود، مورای آن همچنان در لایۀ مورایی یا زمانمند آزادانه باقی میماند و درنتیجه برای حفظ وزن هجا یا واژه، کشش جبرانی رخ میدهد. در این گویش دو نوع کشش جبرانی تشخیص داده شده است. نخست کشش جبرانی که براساس حذف همخوان مورایی اتّفاق افتاده و دیگری کشش همخوانی که براساس حذف یکی از واکههای موجود در هجا رخ داده است. کشش جبرانی ناشی از مورد دوّم باعث تشدید میشود؛ همچنین، کشش جبرانی تنها در مورد واکه رخ نمیدهد، بلکه با حذف واکه هم همخوان مجاور دچار کشش جبرانی میشود.
Machine summary:
براساس نظریۀ مورایی، اگر واحـدی در لایـۀ مبنـا یـا زمان مند، مورا داشته باشد و آن واحد در لایۀ واجی حذف شود، مورای آن همچنان در لایـۀ مـورایی یـا زمـان منـد آزادانـه بـاقی میماند و درنتیجه برای حفظ وزن هجا یا واژه ، کشش جبرانی رخ میدهد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) در قاعدٔە بالا μ نشان دهندٔە موراست که در لایـۀ زمـان منـد یـا مبنـا قـرار دارد و μ درون دایـره نمایان گر مورای آزاد واجی است که در لایۀ واجی حذف شده است و v هم بیـان گـر واکـه اسـت ؛ زیرا در ابتدا کشش جبرانی تنها مختصّ کشش جبرانی واکه ای بوده است ، امّا همـین طـور کـه ایـن پژوهش نشان خواهد داد کشش جبرانی همخوانی هم داریم که به جای استفاده از اصـطلاح کشـش جبرانی واکه ای بهتر است از کشش جبرانی استفاده کنیم .
امکانات هجایی این گـویش را میتوان به صورت (c)cv)c( فرمول نویسی کرد که در زیر به آن ها اشاره میشود: هجای سبک : cv هجاهای سنگین :cV١٦ و cvc هجاهای فوق سنگین : cVc و cvcc و cVcc کشش جبرانی دراصل برای حفظ وزن هجا به وجود میآیـد؛ بنـابراین ، پـرداختن بـه وزن هجـا ضروری است .
همچنـین ، تعـداد هجـا در کشش جبرانی واکه ثابت میماند امّا در مواردی ساختار هجا دچار تغییر میشود به این صورت کـه هجای بسته به هجای باز تبدیل میشود؛ بنابراین ، کشش جبرانـی واکـه ای در هجاهـایی بـه وجـود میآید که هستۀ هجا از واکه های کوتاه تشکیل شده باشد؛ زیرا واکه های بلند خود دارای دو جایگاه مورا در لایۀ زمان مند هستند و اعطای مورای سوّم به واکه ممکن نیست .