Abstract:
در دهههای اخیر، کتابهای مقدماتی زیادی درزمینة فلسفة اخلاق و اخلاقیات به زبان انگلیسی و دیگر زبانها نوشته شده است. این کتابها به آشنایی دانشجویان با موضوعات اخلاقی کمک میکنند، اما اکثر آنها جامع نیستند و فقط بر برخی موضوعات، خصوصا اخلاق هنجاری و گاه بر برخی مباحث اخلاق کاربردی، تمرکز کردهاند. کمبود کتاب درسی مناسب در حوزة فلسفة اخلاق و اخلاقیات در زبان فارسی بیشتر مشهود است و هیچ کتاب درسی جامعی که بتواند معیارهای دانشگاهی را تامین کند در دسترس نیست. یکی از کتابهای مقدماتی، اما جامع، کتاب اخلاق: درآمدی بر فلسفه اخلاق نوشتة نوئل استیوارت است. در این کتاب حوزههای اصلی اخلاق (فرااخلاق، اخلاق هنجاری، و اخلاق کاربردی) طرح شده است. ویژگیهای برجسته و کمنظیر این کتاب عبارتاند از: ارتباط منطقی مطالب آن، جامعیت در استدلالها و مباحث، ارزیابی انتقادی استدلالها، اختصار، وضوح مطالب. ازهمینرو دانشپژوهان میتوانند از این کتاب بهمثابه متن درسی جامع و منسجم در حوزة فلسفة اخلاق بهره ببرند. در این مقاله، پس از گزارش تفصیلی محتوای کتاب، آن را نقد و بررسی خواهیم کرد و نقاط قوت و ضعف آن را بهلحاظ فنی و محتوایی بیان خواهیم کرد.
Machine summary:
استیوارت برای تبیین این نظریه مثالهای متعددی از کتاب مقدس ذکر میکند و نقاط قوت آن را چنین شرح میدهد (ibid.
او، براساس اینکه متعلق شناخت اخلاقی چیست و چگونه میتوان آنها را شناخت، شناختگرایی را به سه گروه عمده تقسیم میکند: ـ تعالیگرایی (transcendentalism) ـ طبیعتگرایی (naturalism) ـ ناطبیعتگرایی (non-Naturalism)/ شهودگرایی (intuitionism) در تعالیگرایی اخلاقی، او دو شکل دینی و فلسفی آن را تعریف میکند و ازآنجاکه شکل دینی (نظریة امر الهی) را در بخش اول کتاب، ذیل نظریههای وظیفهگروانه معرفی کرده بود، در اینجا به آن نمیپردازد و در شکل فلسفی آن، که خود دارای دو شکل کانتی و افلاطونی است، فقط شکل افلاطونی آن را نقد و بررسی میکند؛ زیرا شکل کانتی آن را نیز پیشتر در بخش اول، ذیل نظریههای وظیفهگروانه، طرح کرده است (ibid.
3. 4 روزآمدی اطلاعات و نوآوریهای اثر هدف استیوارت از نگارش این کتاب فراهمآوردن کتابی آموزشی برای دانشجویان کالج است؛ ازهمینرو انتظار نمیرود مؤلف دیدگاههای خاص خود را در آن ذکر کند، گرچه در مواضعی، براساس موضع خود یعنی فضیلتمداری، دیدگاههای رقیب را نقد کرده است.
از مهمترین ویژگیهای آموزشی این کتاب آموزش روش نقد فلسفی مباحث اخلاقی در حوزههای فوق است؛ به این صورت که ابتدا عناصر تشکیلدهندة نظریه را تبیین میکند، سپس استدلالهای مؤید مدعا را مطرح میکند، و درنهایت، پس از ذکر اشکالات وارد بر نظریه، آن را نقد و بررسی میکند.