Abstract:
کتاب مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی تالیف علی دلاور سالهاست متن درسی روش تحقیق در رشتههای علوم اجتماعی و انسانی است و تاکنون بارها تجدیدچاپ شده است. پژوهه فرارو با روش تحلیل اسنادی این تالیف را نقد کرده است و با تکیه بر نظریه «تقسیم» در منطق ارسطویی نواقص «ارائه منطقی محتوا» را در این کتاب در فصلبندی و ارائه زیرعنوانها و تدوین مطالب در ذیل عناوین، که هریک موجب اختلال در فرایند ارتباط آموزگارانه نویسنده ــ مخاطب است، ارائه کرده است. در این تحلیل انتقادی الگویی از روش دستهبندی محتوا و ساختار منطقی آن براساس «منطق تقسیم» نیز تدوین شده است که بهمنزله یک نظریه در تدوین ساختار منطقی متون قابلتوجه است. پژوهه فرارو علاوهبر نقد ساختاری، به نقد صوری و محتوایی کتاب هم کاملا توجه دارد و ملاحظات متعددی در نقد صوری و محتوایی این تالیف ارائه کرده است.
Machine summary:
نمایی کلی از اجزای بحث پیشینه در کتاب (منبع: نگارنده) چیدمان این اجزا دو اشکال منطقی دارد: ـ اشکال ارتباط اقسام با مقسم: در این تقسیمبندی مقسم که مراحل پیشینه است، شامل همۀ اقسام نیست؛ زیرا فقط سه مرحلۀ «فهرستکردن کلمات کلیدی»، «بررسی منابع مقدماتی»، و «یادداشتبرداری از منابع» را میتوان جزئی و مصداق برای عنوان کلی «مراحل» دانست، اما دیگر اجزا از مصادیق «منابع پیشینه» هستند نه مراحل پیشینه و ازاینرو، وحدت ملاک تقسیم که در قانون پنجم تقسیم در چهارچوب نظری گوشزد شد در اینجا عوض شده است.
ـ اشکال ارتباط اقسام با هم: در «بررسی منابع مقدماتی» بهمنزلۀ مرحلۀ دوم، چند منبع معرفی شده است و در وسط این منابع دو عنوان دارای همپوشانی وجود دارد: «منابع مقدماتی دیگر» و «دیگر منابع مقدماتی مفید»؛ و حالآنکه طبق قانون چهارم تقسیم که در چهارچوب نظری ارائه شد، اقسام باید تباین داشته باشند.
نظریۀ تقسیم که از منطق ارسطویی اخذ شده است و طبق تتبع نگارنده برای اولینبار در این مقاله در مباحث نقد کتاب ارائه میشود، عنوان کتاب را دقیقا مقسم قرار میدهد و همۀ فصلها و اجزای کتاب را برطبق قوانین تقسیم از آن استخراج میکند؛ و علاوهبراین مزایا، در تجزیه و تحلیل مفاهیم نیز بسیار توانا و کاراست و شایسته است بهمنزلۀ یک نظریة ساختاری، در تولید کتابهای درسی، بلکه هر نوع متن علمی اعم از رساله و مقاله و کتاب بهمثابۀ الگوی منطقی نگارش موردتوجه قرار گیرد.