Abstract:
کثرتگرایی دینی، بهمثابه نظریهای که با ارائه تفسیر بر مدار واقعیت محض (حقیقت محض) داعیه برقراری آشتی در موضوع تنوع ادیان را دارد، در چند دهه اخیر محل بحث بسیار قرار گرفته است. جان هیک، یکی از اصلیترین نظریهپردازان این حوزه، بحث جامعی در این زمینه در کتاب تفسیری از دین ارائه کرده است. بحث جان هیک ازجهات مختلفی در این کتاب قابلبررسی است و نکات مثبت و منفی در آن قابلجستوجو و تحقیق است. اینکه اساسا بتوان ادیانی را که در فرهنگها و سنتهای گاه متباعد از هم رشد و نمو داشتهاند ازطریق تفسیر بر یک محور قرار داد موضوعی است که هیک در تلاش بوده است آن را بهنحو فلسفی در نظریه خود بهنمایش بگذارد. با کنار هم قراردادن این نکات و بررسی سازگاری درونی و بیرونی نظریه کثرتگرایی با تمرکز بر این کتاب میتوان کارآمدی آن را بهمحک آزمون سپرد و تحقیق کرد که آیا با مقدمات و شیوه استدلالی هیک میتوان نتایج او را پذیرفت یا خیر؟
Machine summary:
با کنار هم قراردادن این نکات و بررسی سازگاری درونی و بیرونی نظریۀ کثرتگرایی با تمرکز بر این کتاب میتوان کارآمدی آن را بهمحک آزمون سپرد و تحقیق کرد که آیا با مقدمات و شیوۀ استدلالی هیک میتوان نتایج او را پذیرفت یا خیر؟ کلیدواژهها: جان هیک، تفسیری از دین، کثرتگرایی، فرهنگ، سنت، واقعگرایی انتقادی.
). با این نگاه است که هیک در نظر دارد با تفسیری فلسفی و با کمترین ابتنا به دین خاص وارد مسائل اصلی دین و در رأس آنها موضوع پرستش یا امر متعالی در ادیان شود.
هیک در سال 1989 مهمترین کتاب خود را که بهاذعان منتقدان تکاملیافتهترین اثر او درزمینۀ نظریة کثرتگرایی است با عنوان تفسیری از دین: پاسخ بشر به امر متعالی (An Interpretation of Religion: Human Responses to the Transcendent) منتشر میکند.
البته فهرست انتقادها و پاسخهای هیک بسیار بلند است و خود میتواند موضوع پژوهشی دیگر باشد؛ اما در این نوشتار، با صرفنظر از انتقادهای دیگری که به ساختار نظریۀ کثرتگرایی جان هیک وارد شده است، صرفا به خود کتاب تفسیری از دین میپردازیم و تاآنجاکه ممکن است از اشتراکات و تکرار انتقادها اجتناب میکنیم.
8. نتیجهگیری مؤلف کتاب تفسیری از دین، با ادعای مرکزی کثرتگرایی دینی و مقدماتی که در بحث تفسیر دین گرد آورده است، میکوشد تا با ارائۀ راهی که تمامی ادیان بزرگ را در بر بگیرد دست به تفسیر تجربهها و ایمانهای مختلف بزند و از این رهگذر چتری بر فراز تمامی ادیان و پیروان آنها باز کند که بتوانند بهلحاظ بنیادی خود را همخانواده بدانند.