Abstract:
بر اساس تبصرۀ مادۀ 452 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392ش، ورثۀ مقتول از دیۀ مقتول نیز ارث میبرند، اما «بستگان مادری» استثنا شدهاند. تبصرۀ یادشده راجع به مصادیق «بستگان مادری» که محروم از ارث دیه هستند، مطلق بوده، همۀ بستگان مادری را شامل میشود؛ لکن فقیهان دربارۀ آن اختلاف نظر دارند و قول منطبق با مفاد تبصرۀ یادشده یکی از اقوال در مسئله است. سه دیدگاه دیگر از این قرار است: تمام بستگان مادری از دیه ارث میبرند؛ کلالۀ امی یعنی برادران و خواهران مادری از دیه ارث نمیبرند؛ کلالۀ امی و خواهران پدری از دیه ارث نمیبرند. دیدگاه عدم ارثبری همۀ بستگان مادری از دیۀ مقتول مورد توجه مشهور فقیهان و منطبق با اطلاق عبارت تبصرۀ یادشده است که در این تحقیق ادلۀ آن و نیز ادلۀ سه قول دیگر نقل و ارزیابی میشود. نوع این پژوهش، کاربردی بوده، روش انجام آن از حیث تعیین مصداق بستگان مادری در فقه و قانون به صورت کتابخانهای و از حیث تعیین آن در رویۀ قضایی به روش پیمایشی (Survey research method) و با هدف تبیین مصداق بستگان مادری محروم از ارث دیه در دیدگاه فقها و قانونگذار است.
According to note 452 of the Islamic Penal Code of 2013, the heirs of the victim also inherit the blood of the victim, but "maternal relatives" are exceptions. The above-mentioned opinion regarding the cases of "maternal relatives" who are deprived of Diyat inheritance is absolute and includes all maternal relatives; however, there are three other points of view: all maternal relatives inherit from Diyat; Ami stigmas meaning brothers and sisters do not inherit Diyat; Ami stigmas and paternal sisters do not inherit Diyat. The view of non-inheritance of all the maternal relatives of the bloodthirsty deceased is of the famous interest of the jurisprudents and is consistent with the statement of the aforementioned clause. As a library type of research, this study has made references to sources on maternal relatives in jurisprudence and law in order to determine the example of maternal relatives deprived of inheritance.
Machine summary:
ديدگاه عدم ارث بري همۀ بستگان مادري از ديۀ مقتول مورد توجه مشهور فقيهان و منطبق با اطلاق عبارت تبصرة يادشده است که در اين تحقيق ادلۀ آن و نيز ادلۀ سه قول ديگر نقل و ارزيابي ميشود.
٨. ملامحسن فيض کاشاني تحت عنوان قول قيل ديدگاهي خاص را مطرح کرده است و آن اينکه تنها بستگان پدري از ارث ديه محروم هستند و اين قول شاذ است (محسن ، فيض کاشاني، مفاتيح الشرائع ، ج ٣، (قم : کتابخانۀ آيت الله مرعشي، چ ١، بي تا)، ص ٣١٧؛ سيد جواد، حسيني عاملي، مفتاح الکرامه في شرح قواعد العلامه ، ج ٨، (بيروت ـ لبنان : دارالاحياء التراث العربي، چ ١، بي تا)، ص ٥٠.
٣. مرکز تحقيقات فقهي حقوقي قوة قضائيه بيان داشته است که اين ديدگاه جز شيخ طوسي و علامه طبرسي قائلي ندارد، درحالي که ابن حمزه و ابن ادريس نيز قائل به آن هستند (جمال الدين ، حلي، المهذب البارع في شرح مختصر النافع ، ج ٤، (قم : دفتر انتشارات اسلامي ١٤٠٧ ق )، ص ٣٥٣؛ محمدبن منصور، حلي (ابن ادريس )، السرائر الحاوي لتحرير الفتاوي، ج ٣، (قم : دفتر انتشارات اسلامي، چ ١، ١٤١٠ ق )، ص ٣٢٨.
نخست اينکه با توجه به وجود سه ديدگاه ديگر در اين خصوص ادعاي اجماع صحيح به نظر نميرسد؛ دوم ، پذيرش ساير ديدگاه ها نيز مخالفتي با اصول مذهب ندارد؛ سوم ، همان طور که برخي از فقيهان ٥ فرموده اند اين ديدگاه [که همۀ وارثان ، اعم از سببي و نسبي حتي بستگان مادري چه کلالۀ امي، چه غير آنان از ديه ارث ميبرند] هيچ دليلي به جز اطلاق ادلۀ ارث ندارد.