Abstract:
دایرهالمعارف قرآن لیدن (Encyclopedia of the Quran) جدیدترین اثر جامع پژوهشی در غرب در حوزه مطالعات قرآنی وتفسیری است که در سالهای 2000 تا 2006م با سرویراستاری خانم دکتر جین دمن مکاولیف (Jane Dammen McAuliffe) در شهر لیدن (Leiden) هلند انجام گرفته و توسط انتشارات بریل (Brill) منتشر شده است. مقاله "زکات" (Alms-giving)، نوشتهی پژوهشگری به نام عظیم نانجی، در جلد اول دایرهالمعارف قرآن لیدن در صفحات 64 تا 70 به چاپ رسیده است. این مقاله برغم کوشش نویسنده ایرادات بنیادین مواجه است مهمترین مباحثی که در این مقاله مورد نقد و بررسی قرار گرفتهاند، چیستی صدقه، ایدهآل بخشش از نگاه قرآن، رابطه پرهیزکاری و بخشش، مفاهیم مرادف صدقه، شئون و جهات صدقه، معناشناسی زکات، و روند شکلگیری نهاد تولیت امر صدقه است، که ضمن تاکید بر منابع اصلی از دو نظرگاه برداشتها وخوانشهای ناتمام نویسنده و ارائه تفسیری غیرمستند و متفاوت از آموزههای متون اسلامی و نصوص قرآنی، مورد بررسی انتقادی قرار گرفتهاند.
Leiden Encyclopedia of the Quran is the newest comprehensive research work in the West about the interpretive studies of the Quran accomplished from 2000 to 2006 by the Chief Editor, Jane Dammen McAuliffe, in the city of Leiden in the Netherland and published by Brill Publishers. The article Zakat (alms-giving) written by a researcher named Azim Nanji has been published in the first volume of the Leiden Encyclopedia of the Quran (pp. 64 -70). The most important issues and themes that have been criticized and reviewed in the view of the authors of the article include the essence and the constitutive elements of sadaqah (charity), the ideal donation and its aspects in the view of the Holy Quran, the relationship between piety and donation, the synonymous concepts of sadaqah, the status and the aspects of sadaqah, the semantics and the conditions for the payment of zakat, and the process of formation of the institution of sadaqah and its distribution. The above-mentioned issues, while focusing on the original and valid sources in the two perspectives of unfinished, biased perceptions and presenting a different and undocumented interpretation of the teachings of the Islamic traditions, interpretation, and the clear texts of the Quran, have been critically reviewed with a look on their different aspects
Machine summary:
هرچند واژۀ «صدقه» ممکن است تاحدی عمل خیرخواهانۀ ساده و پیشپاافتادهای را دربرابر فقرا به ذهن متبادر کند، اما قرآن با استفاده از واژگان متعددی بهخصوص صدقه و زکات دربارۀ آن سخن گفته است؛ مفهومی بسیار باارزش و جامع که در آن مفاهیم مهربانی، عدالت اجتماعی، مشارکت، و تقویت اجتماع آورده شده است.
قرآن بهصراحت زکات را درکنار دیگر مسائل اعتقادی بنیادی آورده و به این مسئله اشاره میکند که پرهیزکاری فقط شامل چرخاندن صورت به چپ و راست نمیشود، بلکه پرهیزکار کسی است که به خدا، روز رستاخیز، فرشتگان، کتاب آسمانی، و پیامبران ایمان دارد و مال خود را با وجود علاقهای که به آن دارد به خویشاوندان، یتیمان، مسکینان، مسافران (منظور درراهماندگان است)، سائلان، و بردگان میدهد و نماز برپا میدارد و زکات میدهد (بقره: 177).
سپس، آنها اموال خود را به پیامبر اکرم دادند تا صدقه بدهد و با این صدقه پاکیزه گردند، اما ایشان امتناع فرمودند تا آیۀ ۱۰۳ سورۀ «توبه» نازل شد و ایشان هم زکات واجب را از آنها گرفت (حلّی بیتا: ۲۶۵).
در آیۀ ۲۶۴ سورۀ مبارکۀ «بقره» میفرماید: «یا أیّها الّذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمنّ و الأذی کالّذی ینفق ماله رئاء النّاس و لا یؤمن باللّه و الیوم الآخر»: «ای اهل ایمان صدقات خود را بهسبب منّت و آزار تباه نسازید، مانند آنکه مال خود را از روی ریا (و برای جلب توجه دیگران) انفاق کند و ایمان به خدا و روز قیامت ندارد».