Abstract:
رخداد عمدۀ فرهنگی و تمدنی امروز جهان، تقابل دو فرهنگ و تمدن اسلامی و مدرن است. عامل طراحی و تحلیل هر فرهنگ، علم و معرفت آن فرهنگ است. از این رو در محافل علمی یکی از مسائلی که مورد توجه می باشد تحلیل هویت علم در فرهنگ های مختلف است. نویسندگان متعددی در این موضوع قلم زده اند. این مقاله به دنبال دریافت نظر نویسندۀ محترم کتاب حاضر در این مورد و به خصوص ملاحظۀ نوع تحلیل ایشان از تقابل علم دینی و علم مدرن است. از این رو ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﻛﺘﺎب فوق ﭘﺮداﺧﺘﻪاست. در بررسی محتوائی پس از بیان خلاصه ای از بخش های کتاب، در هر قسمت نقد مربوط به آن آمده و در انتها در نتیجه گیری نقد ساختاری و محتوائی آن بیان شده است. نویسندۀ کتاب معتقد است هیچ حرکت و تغییر و به تبع آن رشد و تکاملی بدون تعیین غایت و جهت گیری خاص، ممکن نخواهد بود، لذا همه جریانهای علمی، بسته به تفسیری که از رسالت و هدفگذاری کلان زندگی فردی و اجتماعی خود دارند، غایت جهان و علمشان متناسب با آن تعیین میشود. ایشان با توجه به تعبیر جهت دار بودن علوم، معتقد است علم مدرن درکلیت خود نه تنها در تولید نرمافزار تمدن اسلامیکارآمد نیست بلکه مانع جدی ساختاری و محتوایی در این مسیر خواهد بود. این کتاب با نقد پایگاه معرفتشناختی علم مدرن و تحلیل روندهای تاریخی آن در سه دورهی انقلاب علمی، پوزیتویسم و پساپوزیتویسم قائل به هویت بنیادین و جهتداریِ علم مدرن است و مشخصهها و ویژگیهای آن را بیان میدارد. کتاب حاضر رویکردی تفصیلی از مطالب دفتر فرهنگستان علوم اسلامیقم میباشد که در کتب دیگر در سطوح دیگری به آن ها اشاره شده و در واقع گردآوری شدۀ آن آثار میباشد.
Confrontation of Islamic and Modern culture and civilization is the most important issue of the day. Knowledge and sciences are the main obstacles in the design and analysis of each culture. Therefore, confrontation of the Islamic and modern knowledge and sciences is one of the essential issues in academic centers, especially in Iran which is considered as the leading society in the renovation of the Islamic new civilization. Different writers are concerned about this subject. One of them is Khaki, the writer of Tahlile Howiate Elme Dini and Elme Modern (Analysis of the Identity of Religious and Modern Science.). Regarding the importance and controversies of ideas in this issue, this article aims to criticize this book’s features and contents. In analyzing the content of the book, we are looking for its logical and systematic harmony in the principles and the results presented by the writer. Summary of different sections of the book is presented, followed by their critics. The writer criticizes modern sciences regarding three historical phases of the scientific revolution, positivism, and post-positivism, epistemologically and puts forward his proofs in favor of value-oriented characteristics of modern science. He points to the criteria of its value-oriented characteristic as well. The writer believes that there is no change without direction. So, all scientific issues are goal-oriented regarding the macro interpretation of individual and society’s definition and destiny. Regarding this issue, modern sciences are not useful as software for producing Islamic civilization even when they act as an obstacle in this issue. The book is a good summary and presentation of materials of Farhangestane Olome Islami which are available in their publications in different levels.
Machine summary:
نویسندة کتاب معتقد است هیچ حرکت و تغییر و به تبع آن رشد و تکاملی بدون تعیـین غایـت و جهت گیری خاص ، ممکن نخواهد بود، لذا همه جریان های علمی، بسته بـه تفسـیری کـه از رسالت و هدف گذاری کلان زندگی فردی و اجتماعی خود دارنـد، غایـت جهـان و علمشـان متناسب با آن تعیین می شود.
با ظهور انقلاب اسلامی، نیاز به امتداد انقلاب در سطح سـاختارها و نظـام هـای اجتمـاع موجب شد جامعه ی علمیتلاش هایی را برای زمینه سازی این مهم آغاز کنـد کـه حاصـل این تلاش ها گفتگوهایی را در زمینه ی پایگـاه هـای معرفـت شـناختی علـم و دیـن و نسـبت این دو پدید آورد و نظریاتی را چه در حوزه ی امکان و چه در عرصه ی امتناع علم دینـی بـه خود اختصاص داد.
در انتهای فصل نویسنده نتیجه میگیرد که با توجه بـه مبـانی و مقاصد سکولار، این علوم نمیتواند برای اداره اسلامیجامعه مـورد اسـتفاده قـرار گیـرد و لازم است بربنیان وحی یک دستگاه معرفتی جدید تأسـیس شـود (خـاکی قراملکـی، ١٣٩١: .
در انتهـای ایـن بخـش بـه علـت سـکولار و دنیـوی بـودن علـم مـدرن و پیشرفت های تکنولوژیک آن نویسنده به این نتیجه میرسد که این علوم در راسـتای توسـعۀ پرستش دنیوی جهت گیری شده اند (خاکی قراملکی، ١٣٩١: ٢١٦).
در فصل دوم این بخش از کتاب تحت عنوان "امکان و چگونگی علم دینی" نگارنده بـا مبنای مختار خود بـه دسـته بنـدی دیـدگاه هـای مخـالف و موافـق و نقـد و بررسـی آن هـا پرداخته است .