Abstract:
ایران با در اختیار داشتن بیش از 33 تریلیون مترمکعب ذخایر متعارف گاز طبیعی و 157 میلیارد بشکه ذخایر قابل برداشت نفت خام، از پتانسیل و مزیت نسبی مناسبی برای توسعه صنعت پتروشیمی با هدف تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز برخوردار است. براساس اطلاعات آماری در سال 1396، محصولات شیمایی 27 درصد از کل ارزش افزوده بخش صنعت و 51 درصد کل صادرات ایران را در اختیار داشتهاند. براین اساس و با توجه به اهمیت این زیربخش صنعت در اقتصاد ایران، این مطالعه به بررسی مزیت نسبی چهار کد کالایی تولید فراوردههای نفتی تصفیه شده، تولید مواد شیمیایی اساسی، تولید سایر محصولات شیمیایی و تولید مواد پلاستیکی به شکل اولیه و ساخت لاستیک مصنوعی، با استفاده از روش هزینه فرصت منابع داخلی در بازه زمانی 1380 تا1396 پرداخته است. براساس نتایج تحقیق به طور کلی از 1380 تا 1390 مزیت نسبی این کالاها کاهش یافته است اما از 1390 تا 1396 روند حرکتی مزیت نسبی افزایشی بوده است. همچنین براساس نتایج هزینه منابع غیر قابل تجارت و هزینه دستمزد تا سال 1390 بیشترین افزایش را در هزینه تولید این محصولات داشتهاند و از سال 1390 تا 1396 افزایش نرخ ارز بیشترین تاثیر را در افزایش مزیت نسبی داشته است.
Iran has more than 33 trillion cubic meters of conventional natural gas reserves and 157 billion barrels of crude oil reserves. Therefore, it has a good potential and comparative advantage for the development of the petrochemical industry with the aim of completing the oil and gas value chain. According to statistical data in 2017-2018, these products have obtained 27% of the total value added of the industrial sector and 51% of the total exports of Iran. Considering the importance of this sub-sector of industry in the Iranian economy, this study examines the comparative advantage of four commodity codes for the production of refined petroleum products, the production of basic chemicals, the production of other chemical products and the production of raw plastics and synthetic rubber using the opportunity cost method of domestic resources in the period 2000 to 2017. According to the research results, in general, from 2000 to 2010, the comparative advantage of these goods has decreased, but from 2010 to 2017, the trend of comparative advantage has been increasing. Also, based on the results of the cost of non-tradable resources and the cost of wages until 2010 had the largest increase in the cost of production of these products and from 2010 to 2017 the increase in the exchange rate had the greatest impact on increasing the comparative advantage.
Machine summary:
براین اساس این مطالعه به بررسی مزیـت نسـبی چهـار کد کالایی تولید فراورده های نفتی تصفیه شده ، تولید مـواد شـیمیایی اساسـی، تولیـد سـایر محصولات شیمیایی و مواد پلاستیکی بـه شـکل اولیـه و سـاخت لاسـتیک مصـنوعی، بـا استفاده از روش هزینه فرصت منابع داخلی در بازه ١٣٨٠ تا١٣٩٦ پرداخته اسـت .
همچنین در این مقاله از طریق یک مدل رگرسیونی تـاثیر نـرخ برابـری ارز بر هزینه منابع داخلی بررسی شده است که نتایج نشان میدهد افزایش نـرخ برابـری ارز تاثیر معنیداری بر هزینه منابع داخلی هر دو روغن دارد که با توجه بـه نسـبت هزینـه منـابع داخلی (DRC)، هر دو روغن کمتر از ارزش های یکپارچه بودند، و این نشـان دهنـده مزیـت نسبی (اقتصادی ) در تولید این دو روغن اسانس طبیعـی اسـت .
منبع : محاسبات محقق همانگونه که در نمودار شماره ٤ مشخص است نمـره ایـن شـاخص بـرای فرآوردهـای نفتی (که حدود ٤١ درصد از کل سبد صادراتی محصولات شیمیایی و پتروشیمی را به خـود اختصاص داده ) از ابتدای توسعه این محصولات در سال های اولیه دهـه ٨٠ بـالا مـی رود و در بهار سال ١٣٩٠این شاخص به ٦/٨ می رسد که نشان از عدم مزیـت تولیـد و در نتیجـه صادرات این محصول براساس هزینه منابع داخلی اسـت .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٧: نمودار DRC تولید مواد پلاستیکی و لاستیک مصنوعی منبع : یافته های پژوهش بنابراین و به طور کلی می توان ادعا کرد روند حرکتی شـاخص هزینـه فرصـت داخلـی برای چهار محصول بسیار نوسانی است و به نظر میرسد نوسان آن نیـز منطبـق بـا نوسـان کلی در اقتصاد ایران است و بخصوص حرکتی آن تحـت تـاثیر سیاسـت هـای بازرگـانی و کلان اقتصادی در طی این سال ها بـوده اسـت .