Abstract:
هدف این مقاله ارزیابی انتقادی کتاب خشونت و نظم های اجتماعی است. خشونت سیاسی جمعی به مثابه پدیده ای پربسامد در زندگی جوامع، از دیرباز مطمح نظر اندیشهورزان علوم اجتماعی بوده است. آغاز هزاره سوم و ظهور اشکال نوین خشونت سیاسی ، سبب بازتوجه صاحب نظران در باره نسبت آن با توسعه شده است. اثر حاضر با پیشگامی فکری داگلاس نورث و همکارانش، از زاویه اقتصاد سیاسی و مطالعه تاریخی-مقایسه ای می کوشد چارچوبی مفهومی برای درک چگونگی مهار خشونت سیاسی در نظم های اجتماعی دسترسی محدود و باز ارائه کند. ایده محوری کتاب توضیح منطق بنیادین الگوهای نظم های اجتماعی و تبیین چگونگی گذار از حکومت های طبیعی به نظم دسترسی باز و خشونت زدایی از طریق ائتلاف فرادستان یا رقابت سیاسی و اقتصادی است. قوت کتاب برخورداری از ایده های نوآورانه، راهبردی و بین رشته ای، خوانشی انتقادی از نظریه های مسلط توسعه و بازآوری نهاد دولت به کانون بحث توسعه است، اما کاستی های آن شامل فهم فروکاست گرایانه از متغیر خشونت، خوانش غایت انگارانه از نظم دسترسی باز و پذیرش ضمنی ایده یکتاباوری در الگوی دگرگونی جوامع و کم اعتنایی به نقش روابط نامتقارن قدرت بین جوامع دسترسی باز و جوامع درحال توسعه است.
This article aims at the critical study of the book “violence and social orders” written by North and his colleagues. Political violence is a frequent phenomenon and has great consequences in the political life of societies. Hence, it has attracted many social and political scientists since ancient times. The rise of new forms of political violence from the beginning of the third millennium, caused its reconsideration by different thinkers. This book by North and his colleagues is considered as a pioneer and creative work regarding the issue of violence and its relationship with development from the perspective of political economy and historical-comparative approach to provide a conceptual framework for understanding and analyzing ways of control of political violence in limited access social orders and open access social orders. The main idea of the book examines the basic rationale of social orders and the explanation of the transition from natural governments to open access orders and reduction of violence through the coalition of elites or political and economic competition. In spite of various innovative and creative ideas presented in this book, its critical reading, represents some shortcomings such as reductionist understanding of the political violence, teleological and ideological understanding of the open-access order and acceptance of modernization paradigm and uni-linearism in the transformation of societies and the neglect of the asymmetrical and hierarchical relations between developed and developing countries.
Machine summary:
این اثر با پیشگامی فکری داگلاس نورث و همکارانش، از زاویۀ اقتصاد سیاسی و مطالعۀ تاریخی ـ مقایسهای، میکوشد تا چهارچوبی مفهومی را برای درک چگونگی مهار خشونت سیاسی در نظمهای اجتماعی دسترسی محدود و باز ارائه کند.
ایدۀ محوری کتاب توضیح منطق بنیادین الگوهای نظمهای اجتماعی و تبیین چگونگی گذار از حکومتهای طبیعی به نظم دسترسی باز و خشونتزدایی از طریق ائتلاف فرادستان یا رقابت سیاسی و اقتصادی است.
نقطۀ قوت کتاب برخورداری از ایدههای نوآورانه، راهبردی، بینرشتهای، و خوانشی انتقادی از نظریههای مسلط توسعه و بازآوری نهاد دولت به کانون بحث توسعه است، اما کاستیهای آن شامل فهم فروکاستگرایانه از متغیر خشونت، خوانش غایتانگارانه از نظم دسترسی باز، پذیرش ضمنی ایدۀ یکتاباوری در الگوی دگرگونی جوامع، و کماعتنایی به نقش روابط نامتقارن قدرت بین جوامع دسترسی باز و جوامع درحالتوسعه است.
ازآنجاکه توضیح منطق و شیوههای مهار و کنترل خشونت در دو نوع نظم اجتماعی دسترسی محدود و باز هدف اصلی کتاب است، ایضاح مفاهیم پایۀ مستند به آرای نورث و همکارانش لازم است و باعث درک بهتر مقصود نویسندگان میشود.
1. 4 عدم تدقیق مفهومی و برداشت فروکاستگرایانه از خشونت سیاسی شایان گفتن است که اگرچه پژوهش نورث نه عهدهدار تبیین تخصصی مسئلۀ خشونت، بلکه توضیح مراحل گذار از نظمهای طبیعی به نظم دسترسی باز و نقش ویژگیهای نهادی در این فرایند است، اما موضوع خشونت و نسبت آن با توسعه در این اثر و کتاب بعدی آنان با عنوان سیاست، اقتصاد و مسائل توسعه در سایۀ خشونت جایگاهی کانونی دارد.