Abstract:
مثنوی ظهیر کرمانی یکی از آثار گرانسنگ سدۀ دوازدهم هجری است که سرشار از آموزههای تعلیمی است و تاکنون به زیور چاپ آراسته نشده است. این منظومه سرشار از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی است که شاعر به اقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است و هرکجا مجال یافته به پند و اندرز مخاطب پرداخته است. نگارندگان بر آن شدند تا در پژوهش حاضر براساس روش اسنادی ـ کتابخانهای، برای نخستینبار به بنمایهها و زمینههای تعلیمی و اخلاقی در این منظومة غنایی بپردازند. مهمترین پرسش در پژوهش حاضر این است که آیا ردّپای افکار و عقاید مذهبی سراینده در این اثر مشهود است و آیا افزونبر اخلاق فردی به اخلاق اجتماعی در این اثر نیز توجه شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که سراینده در مکتب شیعه پرورش یافته است و آبشخور تفکرات وی از مکتب شیعه و آیات و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت سرچشمه میگیرد؛ این تفکرات بهروشنی در اشعار وی نمود یافته است. همچنین او افزونبر ابعاد اخلاق فردی، به بعد اجتماعی اخلاق نیز در این اثر توجه داشته است.
Machine summary:
بررسي اين مجموعۀ نفيس ـ که تاکنون به زيور طبع آراسـته نشـده اسـت ـ نشان مي دهد که سراينده در اين مثنوي ، از اهميت تعليم آموزه هاي اخلاقـي غافـل نشـده است و در اشعار خود، موضوعات اخلاقي و تعليمي برگرفته از حکمت نظـري و عملـي را به مخاطب گوشزد مي کند.
تنها با اتکا به متن مثنوي ظهير مي توان اطلاعات اندکي از او به دسـت آورد؛ ازجمله اينکه شاعري شيعيمذهب بوده و در جايجـاي اثـر خـود ارادت خـويش را بـه پيامبر اکرم و اهل بيت عصمت و طهارت ابراز داشته ؛ نيز در ضمن بيان مطالب ، بـه ويـژه موعظه هاي اخلاقي، به آيات قرآن و سخنان بزرگـان ديـن استشـهاد کـرده اسـت .
نسخه با اين بيت آغاز ميشود: از يمـــن بنهـــاد رو انـــدر حجـــاز شـاه ديــن در ملــک يثـرب رفــت بــاز (نسخۀ خطي: ١) و با اين بيت پايان مييابد: جــاي بلبــل نيســت غيــر از بوســتان قـــوت طـــوطي شـــکر هندوســـتان (همان : ٨٧٤٣) ٣ـ مضامين تعليمي تعليم و تربيت از ديرباز يکي از دغدغه هاي اصلي بشر به ويژه انديشمندان ، شـاعران و ادبا بوده است ؛ ازاين رو بزرگان ادب را بر آن داشته است تا در ضمن آثار خـود بـه ايـن مهم بپردازند و مخاطبان خود را در مسير سعادت و رستگاري رهنمون کنند و زمينۀ رشد اخلاقي و تربيتي آن ها را فراهم آورند.
ظهير کرماني نيز به پيروي از آيات قرآن و احاديث بزرگان دين ، مخاطبان خـود را از حيله و نيرنگ برحذر مي دارد و به آن ها هشدار مي دهد که کيد و نيرنـگ ، فضـيحت و رسوايي به بار مي آورد؛ ازاين رو بايد انسان از اين رذيلت اخلاقي دوري کند.