Abstract:
فلوطین پس از ارسطو و افلاطون، تاثیرگذارترین فیلسوف یونان بر فلاسفۀ مسلمان است. از او به عنوان مهمترین نمایندۀ مکتب نوافلاطونی یاد شده است. این نظام فلسفی در قرن سوم میلادی، به یمن اندیشههای والای این فیلسوف، به رشد و بالندگی رسید و توانست سالهای زیادی در غرب و شرق رواج یابد. تعامل حکمت نوافلاطونی با فلسفه و عرفان اسلامی موجب شد، اندیشمندان و عارفان مسلمان به دلیل نگرش عرفانی نوافلاطونیها، در آثار خود از تعالیم آنان استفاده کنند. هدف این مقاله، به تصویر کشیدن اندیشههای مشترک فلوطین با افکار عطّار نیشابوری است. نگارنده در این مقاله تلاش دارد با ذکر شواهد شعری متعدّد از منظومۀ اسرارنامه، به عنوان بخشی از نتایج پژوهش نشان دهد که عطار، در این مثنوی به موضوعاتی نظیر؛ وحدتگرایی، عقل، روح، سریان عشق، سیر و سلوک عارفانه، نظام احسن و... اشاره کرده که پیشتر در آثار فلوطین آمده است. با بررسی این اشتراکات، میزان دقیق مشابهتهای اندیشههای نوافلاطونی با آرای عطّار نمایان شد. برای تحلیل دادههای تحقیق، از روش توصیفی استفاده شده است.
Machine summary:
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} نظریة وحدت شخصی وجود، یعنی انحصار وجود در حق تعالی، در آثار عطّار به صورتهای مختلفی بیان شده است.
» (اشرفزاده و حاجتپور بیرگانی، 1390: 36) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} نتیجهای که میتوان از سیر این نظریه در جهانبینی عطّار گرفت، این است که در سراسر نظام هستی، وحدت حاکم است و سایر موجودات، تنها تجلّیّات وجود حق تعالی هستند که در لباس کثرت ظاهر شدهاند.
» (همان: 708) عطّار نیز چون فلوطین به جریان صدور آفرینش از سوی خداوند اعتقاد راسخ دارد و کثرات را {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} سایههایی از وجود باری تعالی میداند که از سوی او در نظام طبیعت اجازة ظهور و بروز یافتهاند و این امر دلالت بر قدرت تام و بیبدیل مبدع کلّ دارد.
در نظام فلسفی فلوطین، عقل نخستین، صادر از سوی واحد است و برای آن منشئی جز خداوند نمیتوان متصوّر شد و هنگامی ذات کامل محسوب میشود که در پرتو نخستین باشد.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} از نظر حکمای افلاطونی نیز نظام عالم و حرکت افلاک بر اساس همین جذبه و سریان عشق بنا نهاده شده است.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} فلوطین و عطّار به رهبری عشق برای هدیت روح انسان به سوی جوهر نیک اعتقاد دارند.
(کاشانی، 1389: 296) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} عطّار در مثنوی اسرارنامه، با بیان این مطلب که «خداوندا، حقیقت اشیا را همان گونه که هست به من نشان بده»، به مخاطب القا میکند که در باطن موجودات هستی، رازی نهفته است و باید آن را کشف کرد.