Abstract:
این مقاله معرفی منظومهء حماسی منحصر به فردی است که قهرمان آن زنی پهلوان به نام بانو گشسب،دختر رستم،است.تصحیح انتقادی بانو گشسبنامه که پنج دستنویس و 1034 بیت دارد،اخیرا به پایان رسیده و در دست چاپ است.سرایندهء قصه معلوم نیست و زمان سرایش آن نامشخص است،اما گمان میرود در سدهء ششم قمری-و به تحقیق پس از سال 520 قمری -سروده شده است.بانو گشسبنامه،منظومهای حماسی است که موضوع آن روایتی از زندگی دختر رستم و نبردهای پهلوانانهء اوست.تصویر منحصر به فرد زنی در ادبیات فارسی که با تغییر نقش جنسی همراه است و با تصاویر کلیشهای و رفتارهای قالبی زنان تفاوت دارد.در این قصهء حماسی اندیشهء نابرابری جنسی را از مفهوم عشق و همچنین شیوهء همسرگزینی میتوان باز شناخت.ساختار قصهء جنسگرایانه است و هدف اصلی گزارندهء قصه تلاش زن برای اثبات هویت است؛که در پیکار نمود یافته است.
Machine summary:
"در شهریار نامه نیز حکایت از پهلوانی بانو گشسب است؛پهلوانی سیاهپوشی که با لباس سیاه و بهطور ناشناس به جنگ شهریار میرود؛ سواری برون آمده از سپاه بپوشید از پای تا سر سیاه جوان سیهپوش کو زخم خورد جهید او ز دست سپهدار گرد شنیدم که او بود بانو گشسب کز اینگونه بر گاشت در رزم اسب (مختاری،عثمان7ص 797) درونمایهء اصلی این حکایتها،دلاوریهای زنی پهلوان است که نمودهای فرهنگ کهن اقوام ایرانی را به همراه دارد و احتمال میرود که بازماندهء اسطورههای دگرگون شدهای از دوران بسیار دور اقوام ساکن در نجد ایران باشد که زن نقشی فروتر از مرد نداشت و به سبب دگرگونیهای جامعه در نقش زنی پهلوان ظهور کرد؛زنی که میتواند هم نماد سرکشی و هم نماد توانایی باشد.
اگرچه در شاهنامه به جنگاوری گردیه و گرد آفرید اشاره شده است،اما در ادبیات فارسی در توصیف زنی پهلوان کتابی وجود ندارد(یا من سراغ ندارم!)این ارزش تازه و این تغییر نقش جنسیتی که سبب شکلگیری شخصیت زنی پهلوان و فردیت یافتن او شده،آیا برآمده از جامعهای نیست که به آن نیاز داشته است؟ تفاوت تصویر بانو گشسب و زنان ادبیات ایران،همچنین در آن قدرت و تواناییای است که او را قادر ساخت به دلخواه خود عمل کند و بر ضد تقدیر و سرنوشتی که دیگران برایش ساختند،عصیان کند.
از این گذشته،مقایسهء شیوهء انتخاب همسر برای کتایون،دختر قیصر روم-که برطبق سنت نیاکان از میان جمع مردان میگذرد و هرکس(گشتاسب ایرانی)را که میپسندد به همسری برمیگزیند-با رفتار رستم که بیخبر از دخترش(بانو گشسب)3زورمندترین پهلوان(گیو)را به عنوان همسر به او معرفی میکند-تفاوت فرهنگی ایران و روم را نشان میدهد."