چکیده:
در حکومت های قرون اولیه اسلامی، تشکیلاتی به نام «دیوان مظالم» عهده دار رسیدگی به شکایات و تظلمات مردم از کارگزاران حکومتی و صاحبان قدرت بوده است و با توجه به ویژگی هایی همچون ارتباط با بالاترین مقام حکومتی و بهرمندی از قضات و متولیان اجرایی مقتدر و صالح و ترکیبی از مشاوران شایسته، تصویری موثر و مقتدر از استیفای حقوق مظلومان و رفع و دفع مظالم بر جای نهاده است. در مقاله حاضر ضمن تبیین ماهیت این نهاد ، به اهداف تشکیل آن که عبارتند از رعایت حقوق مردم و جلب رضایت آنان از حکومت و کنترل کارگزاران حکومتی و صاحب منصبان اشاره شده است و در ادامه با توجه به مبانی ذکرشده به اثبات ضرورت تشکیل آن در حکومت اسلامی پرداخته شده است.
In the early era of Islamic governments، an establishment called DiwÁn-e MaÛalim was responsible for taking care of people’s complaints about the oppressions and injustice exercised by the governmental men of position and the people in power. Taking into account such characteristics as relationship with the highest governmental official and employing powerful and righteous administrators and judges as well as a group of competent consultants have left us an effective and powerful image of an instance of reclaiming the rights of the oppressed people and of putting an end to oppressions. In this article، in addition to casting light on the nature of this social institution، special mention has been made of the aims of establishing this institution. These aims can be recounted as observing people’s rights and making people satisfied with the government and the system of supervising administrators and ranking officials. It has also sought to provide evidence for the fact that the establishment of this institution has been out of urgent necessity in an Islamic government.
خلاصه ماشینی:
ماهیت نهاد «مظالم»؛ ضرورت و مبانی تشکیل آن در حکومت اسلامی دریافت: 19/2/94 تأیید: 15/4/94 عباس کعبی و سیدعلی میرداماد نجفآبادی چکیده در حکومتهای قرون اولیه اسلامی، تشکیلاتی به نام «دیوان مظالم» عهدهدار رسیدگی به شکایات و تظلمات مردم از کارگزاران حکومتی و صاحبان قدرت بوده است و با توجه به ویژگیهایی همچون ارتباط با بالاترین مقام حکومتی و بهرمندی از قضات و متولیان اجرایی مقتدر و صالح و ترکیبی از مشاوران شایسته، تصویری مؤثر و مقتدر از استیفای حقوق مظلومان و رفع و دفع مظالم بر جای نهاده است.
در مقاله حاضر ضمن تبیین ماهیت این نهاد ، به اهداف تشکیل آن که عبارتند از رعایت حقوق مردم و جلب رضایت آنان از حکومت و کنترل کارگزاران حکومتی و صاحبمنصبان اشاره شده است و در ادامه با توجه به مبانی ذکرشده به اثبات ضرورت تشکیل آن در حکومت اسلامی پرداخته شده است.
«شهید ثانی» در مورد علت و فلسفه اختصاصدادن یک باب فقهی به غصب، توسط فقهاء میفرماید: به جهت اهتمام شدید شارع مقدس به موضوع غصب که نوعی ظلم آشکار است و به جهت اینکه اسلام دین عدالت و انصاف است، فقهای ما (رضوانالله علیهم) بابی را در فقه به احکام غصب و چگونگی بازگرداندن حقوق غصبشده به صاحبان آن اختصاص دادهاند و این به جهت پیروی از کلام مولایشان امیرالمؤمنین است که فرمود خداوند از علما عهد گرفته است که در برابر شکمبارگی ستمگران و گرسنگی مظلومان سکوت ننمایند (شهید ثانی، 1410ق، ج7، ص11).