چکیده:
آرمانشهرها ذاتا مبتنی بر ارزشها هستند و هیچ نظریه آرمانی بدون توجه به امور اخلاقی و ارزشی نمیتواند در سطح نظریه آرمانشهری مطرح شود. در میان ارزشها و اخلاقیات، کرامت ذاتی انسان در صدر قرار دارد و در نتیجه مقدم بر دیگر ارزشهاست. این ادعایی است که قرآن کریم نیز بدان پرداخته است. ایده اصلی نوشتار حاضر این است که قرآن کریم به عنوان مهمترین منبع معرفتی اسلام، حاوی الگویی از نظام آرمانشهری است که طبعا کرامت انسان، روح آن را تشکیل میدهد. شاید بتوان با الگوهای نظری متفاوتی کرامت ذاتی و اکتسابی انسان را در نظام آرمانی قرآن کریم مورد بررسی قرار داد، اما این نوشتار در چارچوب نظریه «آرمان نامحدود» محمدباقر حکیم که برگرفته از قرآن کریم است، سامان داده شده است. یافتهها نشان میدهد که در تمامی مراحل و اصول پنجگانه این نظریه؛ یعنی «پرستش خداوند»، «حرکت آگاهانه»، «حرکت مشقتآمیز»، «تغییر کیفی» و «تغییر کمی» هر دو گونه کرامت ذاتی و اکتسابی حضور روشن و برجستهای دارد و شواهد بسیاری برای آن از آیات قرآن میتوان ارائه نمود. مطالعه کرامت انسانی در چارچوب نظریه آرمان نامحدود، تنها شمهای از ظرفیتهای آرمانشهر قرآنی را نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
شاید بتوان با الگوهای نظری متفاوتی کرامت ذاتی و اکتسابی انسان را در نظام آرمانی قرآن کریم مورد بررسی قرار داد، اما این نوشتار در چارچوب نظریه «آرمان نامحدود» محمدباقر حکیم که برگرفته از قرآن کریم است، سامان داده شده است.
با توجه به این خلاء، نوشتار حاضر در نظر دارد کرامت انسان در آرمانشهر اسلامی را در چارچوب یکی از جدیدترین نظریههای حوزه جامعه آرمانی ـ اسلامی، سامان دهد.
3. آرمان نامحدود؛ قرآن کریم خداوند را در برابر حرکت اجتماعی انسان نهاده و او را آرمانی برای جامعه انسانی قرار داده است.
در ادامه گفته خواهد شد که کرامت انسانی چگونه در چارچوب نظریه آرمانشهر نامحدود قرآنی انعکاس پیدا نموده و جامعه آرمانی مورد نظر قرآن کریم به چه نحوی در حفظ و تأمین کرامت ذاتی و اکتسابی انسان ایفای نقش میکند.
از نظر تسلسل منطقی، پس از پیوند ذاتی میان پرستش خداوند و کرامت انسان، حرکت آگاهانه به سوی ساختن جامعه آرمانی دومین مرحله ساختن آرمان نامحدود را تشکیل میدهد.
بر این اساس، به نظر میرسد نظریه آرمان نامحدود که توسط «محمدباقر حکیم» با استناد به قرآن کریم طراحی شده است، میتواند در نظاممندشدن تحلیل کرامت انسانی در آرمانشهر اسلامی بسیار مساعدت نماید.
به طور کلی میتوان گفت که در جامعه آرمانی برآمده از متن قرآن کریم، کرامت انسان روح و حقیقت آن را تشکیل میدهد و بدون توجه به این حقیقت، ساختمان آرمانشهر فرو میریزد.
این آرمانشهر بر اساس نظریه آرمان نامحدود که از عبودیت خداوند آغاز میشود و بر مدار حرکت آگاهانه و مشقتآمیز و تغییرات کیفی و کمی میگردد، نامحدود و تمامنشدنی است؛ زیرا کرامت انسان بدون حد و نامتناهی است.