چکیده:
در طول تاریخ تشیع؛ مناسک عاشورایی، آمیختگی شدیدی با وجدان جمعی پیروان این مذهب داشته است. در این میان آیین پیادهروی اربعین که در سالهای اخیر تحولات شگرفی را به خود دیده، یک پدیدۀ اجتماعی - فرهنگی ویژه و چندوجهی است که از زوایا و مناظر مختلف پژوهشی از جمله معنا و سازوکارهای درونی شایستۀ تأمل و توجه است. ازاینرو مقاله حاضر قصد دارد با تمرکز بر میدان مشارکت جمعی در پیادهروی اربعین ضمن تفکیک این میدان به سهلایه آشکار، نیمهآشکار و پنهان به توصیف ویژگیهای متمایز و منحصربهفرد ابعاد و اجزای پنهان این میدان اجتماعی و یا به عبارتی جهان ذهنی مشارکتکننده بپردازد. برای نیل به این هدف 17 مصاحبه با خادمین و موکبداران ایرانی بهعنوان گروهی که بیشترین سطح و حوزۀ درگیری را با پدیده پیادهروی اربعین دارا هستند؛ پیش گرفته شده است. بررسی و واکاوی محتوای مصاحبهها با کمک ترکیبی از روشهای تحلیل مضمون و نمونهسازی آرمانی صورت گرفت. در نهایت پس از سه مرحله کدگذاری، 13 مضمون فرعی در توضیح جهان ذهنی مشارکتکننده پیادهروی اربعین استخراج شد که ذیل چهار مضمون اصلی ایستارها، ایماژها، انگارهها و تفسیرها جایگذاری و تشریح گردید.
Throughout Shia’s history, the rites of Ashura have been profoundly intermingled with the followers’ collective conscience. Arbaeen pilgrimage, for example, which has undergone remarkable developments in recent years, has become a special and multifaceted socio-cultural phenomenon that deserves reflection from various research angles and perspectives including its meaning and internal mechanisms. This article, therefore, aims to focus on the collective participation in Arbaeen march while dividing its scope into three layers: open, semi-hidden, and hidden to describe the unique and distinctive features of it, especially the subjective or mental world of participants. To achieve this goal, 17 interviews were conducted with Iranian servants and caretakers who have the highest level and scope of engagement with the phenomenon. The content of the interviews was analyzed by using a combination of thematic analysis and ideal typing techniques. Finally, after three coding steps, 13 sub-themes were extracted to explain the participants’ mental world, summarized and described under four main themes of states, images, schemas, and interpretations.
خلاصه ماشینی:
دروديان (١٣٩٧) در مطالعه کيفي و بنيادين برنامه پياده روي اربعين سال ١٣٩٥ با انجام بيش از ٥٠ مصاحبه ، مشاهده و بررسي فيلم با محوريت اين سؤال که «حس و حال معنوي در برنامه اربعين چيست ؟» حس امنيت در اوج ناامني، همزادپنداري سختي مسير، مهمان نوازي رقابتي، داوطلبانه بودن عشق به حسين ، عشق دوطرفه ميزبان و ميهمان به حسين (ع ) و تجربه سفري متفاوت براي همه افراد را به عنوان مؤلفه هاي درک معنوي کنشگر شناسايي ميکند.
1 همان طور که مشاهده شد هيچ يک از اين پژوهش ها به مقوله مشارکت جمعي به معناي نوعي کنش جمعي ٢که طي آن افراد هويت جمعي جديدي يافته و براي رسيدن به هدف مشترک با يکديگر در مجموعه اي از فعاليت ها همکاري ميکنند و در واقع منابع شخصي را به منظور سهيم شدن در يک اقدام جمعي به کار مي - گيرند (محسني و جارللهي، ١٣٨٢:١٢) توجه نداشته اند؛ به علاوه تنها يک مورد (فرجي، ١٣٩٦) به استخراج الگوي کاربردي به معناي ويژگيهاي منحصربه فردي از پديده که با کارآمدي آن در حوزة موضوعي خاص نسبت وثيق دارد، توجه کرده است .
جدول ٢: نمونه کدگذاري مصاحبه ها (به تصویر صفحه رجوع شود) تحليل يافته ها: جهان ذهني مشارکت کننده گفتگو با موکب داران و خادمين مواکب ايراني حکايت از آن داشت که جهان ذهني مشارکت کننده پياده روي اربعين ، جهاني متشکل از انگاره ها، ايستارها، ايماژها و تفسيرها و برداشت هاي مختلف برآمده از دين و فرهنگ بومي است که در ادامه ضمن ارائه تعريف و تلقي مدنظر نگارنده از اين مفاهيم ، ابعاد و ويژگي - هاي مرتبط با هر يک به صورت جداگانه شرح و توضيح داده خواهد شد.