چکیده:
ﺗﺪوﻳﻦ و ﺷﻜﻞﺑﺨﺸﻲ رواﻳﺖ ﺟﺪال اﻣﻴﻦ و ﻣـﺄﻣﻮن ﻋﺒﺎﺳـﻲ ﭘـﺲ از ﺗﺤﻘـﻖ اﻳـﻦروﻳﺪاد ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻧﻴﻤﻪی ﻧﺨﺴﺖ ﻗﺮن ﺳﻮم ﻫﺠـﺮی اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ.درک راﻳﺞ از ﮔﺰارشﻫﺎی اﻳﻦ روﻳﺪاد، ﺑﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ آن ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد. اﻣﺎ از آﻧﺠﺎﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﻫﺪاف ﻣﻬﻢ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣـﻮرﺧﻴﻦ ﻣـﺴﻠﻤﺎن، درک ﻋﺒـﺮتﻧﻬﻔﺘﻪ در اﻳﻦ روﻳﺪادﻫﺎﺳﺖ، ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻧﮕﺮش ﺑﻪ اﻳﻦ روﻳـﺪاد از ﻣﻨﻈـﺮ ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﺒﺮت، از ﻧﮕﺮش و روش ﺣﺎﻛﻢ ﺑـﺮ اﻟﮕـﻮی ﺗﻮﻟﻴـﺪ رواﻳـﺖ در ﺗـﺎرﻳﺦﻧﮕـﺎریاﺳﻼﻣﻲ رﻣﺰﮔﺸﺎﻳﻲ ﻛﺮد. ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ، ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺪال اﻣـﻴﻦ و ﻣـﺎﻣﻮنﻋﺒﺎﺳﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﺮﺳﻞواﻟﻤﻠﻮک ﻃﺒﺮی ﺑﺮ اﺳﺎس رﻫﻴﺎﻓﺖ ﻣﻌﻨﺎﻛﺎوی، ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴـﺮد. اﻳـﻦ واﻛـﺎوی ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﮔـﺰارشﻫـﺎی ﻣﺘـﻮنﺗﺎرﻳﺦﻧﮕﺎری ﻣﺜﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮی، ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻛﺎرﻛﺮد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﺒﺮت از ﻗﺎﻟﺐﻫـﺎی ﺣﻜـﺎﻳﻲﺑﺮای ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎی ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻫﻤﺴﻮ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ ﻣﺆﻟﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻃﺒﺮی از اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا، ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺪال در ﺷﻴﻮهی ﺑﺮﺧﻮرد ﻫﺎرون ﺑـﺎ ﺑﺮﻣﻜﻴﺎن رﻳﺸﻪ دارد و ﻣﻜﺎﻓﺎت ﻋﻤﻞ ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ او ﺑﺎ ﺑﺮﻣﻜﻴﺎن اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
" از رواﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺎ ﺣﻜﺎﻳﺖ اﺧﻼﻗﻲ در ﺗﺎرﻳﺦﻧﮕﺎری ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ 98 ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻃﺒﺮی، ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺟﻤﻠﻪی ﻳﺤﻴـﻲ ﻛـﻪ رﺳـﺘﺎﺧﻴﺰ اﻳـﻦ ﭼﻨـﻴﻦ ﺑـﻪﭘـﺎ ﻣﻲﺷﻮد، ﻫﺎرون ﻧﻴﺰ در ﻫﻤﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ رﺳﺘﺎﺧﻴﺰی ﻛﻪ ﮔﺎه ﺣﺴﺎب اﺳﺖ ﻗﺮار دارد ﭼﺮا ﻛﻪ ﻃﺒﺮی اﻳﻦ رواﻳﺖ را ﻫﻢ در اداﻣﻪی ﮔﺰارش ﺟﻤﻠﻪی ﻳﺤﻴﻲ ﻣﻲآورد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ، ﻫﺎرون ﻋﻤﻴﻘﺎ ﺑـﻪ ﻓﻜﺮ ﻓﺮو رﻓﺖ: 1 »ﻓﺎﻃﺮق ﻣﻔﻜﺮا«.
در ﺑﺎزﻧﻤﺎﻳﻲ ﻃﺒﺮی از اﻳﻦ روﻳﺪاد، دﻟﻴﻞ ﻇﻬﻮر ﺟﺪال ﺑـﻴﻦ دو ﺑـﺮادر، ﻣﻜﺎﻓـﺎت ﮔﻨـﺎه و ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ و ﻏﻴﺮ اﺧﻼﻗﻲ ﻫﺎرون در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮﻣﻜﻴﺎن اﺳـﺖ در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل ﻛـﻪ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ روﻳﺪادﻫﺎی اﻳﻦ دوران از ﻋﺼﺮ ﻫﺎرون ﺗﺎ ﻣـﺮگ اﻣـﻴﻦ، در ﻃـﺮحوارهی ﻛﻠـﻲای از ﻓﻬـﻢ ﻃﺒـﺮی از راﺑﻄﻪی اﻧﺴﺎن، ﺧﺪا و ﺗﺎرﻳﺦ ـ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻠﻲ اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎﻧﻲ و اراده اﻟﻬﻲ ـ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ در آن ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ/ دﻧﻴﺎ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻛﻔـﺮان ﻧﻌﻤـﺖ، ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺗﺎوان اﻋﻤﺎل ﺧﻮﻳﺶ در ﻫﻤﻴﻦ دﻧﻴﺎ ﺳﻮق دﻫﺪ و اﻳـﻦ ﻫﻤـﻪ ﺑـﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﻴﺖ اﻟﻬﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد."