چکیده:
ﺗﺮﻛﻤﻦ ﻫﺎو ﻗﺎﺟﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﻳﺸﻪﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﻛﻪ دارﻧﺪ، در اﺑﺘﺪای دورهی ﻗﺎﺟﺎر ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﻤﻜﺎری ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪای داﺷﺘﻨﺪ. ﻃﻮاﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺮﻛﻤﻦ در روی ﻛﺎر آﻣﺪن ﻗﺎﺟﺎرﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ اﻳﻔﺎ ﻛﺮدﻧﺪ. آﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ در آﻏﺎز ﻛـﺎر از وﺟﻮد ﺗﺮﻛﻤﻦﻫﺎ ﺑﺮای ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻗﺪرت ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد، در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ آﻧﺎن را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ و درﺻﺪد ﺳﺮﻛﻮﺑﺸﺎن ﺑﺮآﻣﺪ. ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ، ﻛﻴﻨﻪ و ﻋـﺪاوت ﺷـﺪﻳﺪی ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﺮوز ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﺗـﺎ ﭘﺎﻳـﺎن ﺣﻜﻮﻣـﺖ ﻗﺎﺟـﺎری اداﻣـﻪ ﻳﺎﻓـﺖ. ﺟﻨﮓﻫﺎی ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﻗـﺪرت، ﺑﺎﻋـﺚ ﮔﺮدﻳـﺪ ﻧﻈـﺎرت دوﻟـﺖ ﻣﺮﻛﺰی اﻳﺮان، ﺑﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻦﻫﺎی ﺗﺮﻛﻤﻦﻧﺸﻴﻦ ﻣﺒﻬﻢ و ﺑﻲﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷـﻮد و ﺑـﻪ ﺗـﺪرﻳﺞ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰی ﺑﺮ آن ﻧﺎﺣﻴﻪ، از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود.
خلاصه ماشینی:
" ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪی اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ 921 رواﺑﻂ ﺗﺮﻛﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻗﺎﺟﺎری در دورهی ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه )0521 ـ 4621ق( ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر در ﺳﺎل 1521ق/5381م ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺷﺎﻫﺰاده اﺳﻤﺎﻋﻴﻞﻣﻴـﺮزا، ﺣـﺎﻛﻢ ﺧﺮاﺳﺎن را ﺳﺮﻛﻮب ﻧﻤﺎﻳﺪ.
ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪی اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ 131 رواﺑﻂ ﺗﺮﻛﻤﻦﻫﺎ و ﻗﺎﺟﺎرﻫﺎ در دورهی ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦﺷﺎه و ﻧﻘﺶ اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ ﭘﺲ از ﻓﻮت ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎه، ﻓﺘﻨﻪ و آﺷﻮب ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺮوز ﻛﺮد، اﻣﺎ اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻪ ﺻﺪارت اﻋﻈﻢ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ، ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺴـﻴﺎری را ﺑـﺎ ﺗـﺪﺑﻴﺮ ﺑﺮﻃـﺮف ﺳﺎزد.
وی درﺑﺎرهی ﺗﺮﻛﻤﺎﻧﺎن اﺳﺎس ﻛﺎر ﺧﻮدرا ﺑﺮ ﭼﻨﺪ وﺟﻪ ﻗﺮار دادﻛﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪاز: ﺗﺤﺒﻴﺐ و دوﺳﺘﻲ ﺑﺎ رﻫﺒﺮان ﺗﺮﻛﻤﻦ، ﺳﺎﺧﺘﻦ دژﻫﺎی ﻧﻈﺎﻣﻲ، اداﻣﻪی ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻃـﻮاﻳﻔﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ و ﺗـﻼش در راه ﻋﻤـﺮان و آﺑـﺎداﻧﻲ در ﻧـﻮاﺣﻲ اﺳـﺘﺮآﺑﺎد و ﮔﺮﮔﺎن، در راﺳﺘﺎی ﺗﺤﺒﻴﺐ ﻗﻠﻮب، ﺗﺮﻛﻤﺎﻧﺎن ﺳﺎﻟﻮر ﻣﺮو ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﻣﻄﻴﻊ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎزده ﻧﻔﺮ از رؤﺳﺎی آﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان آﻣﺪﻧﺪﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آراﻣﺶ و اﻣﻨﻴـﺖ ﻣـﺮو ﺑـﻪ آنﻫـﺎ ﺳﭙﺮده ﺷﺪ، ﻳﻤﻮتﻫﺎ ﻧﻴﺰ اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ.
ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪی اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ 531 ﺑﺮرﺳﻲ رواﺑﻂ دوﻟﺖ ﻗﺎﺟﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﻃﻮاﻳﻒ ﺗﺮﻛﻤﻦ، ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫـﺮ زﻣـﺎن دوﻟـﺖ ﻣﺮﻛﺰی ﺑﺎ وﻓﻖ و ﻣﺪارا، ﺑﺎ آﻧﺎن رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻧﻤﻮد، اﻣﻨﻴﺖ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﺪ و ﻫﺮﮔﺎه از ﻃﺮﻳﻖ زور و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﻧﻤﺎﻳﺪ، ﺑﺎﻋﺚ درﮔﻴﺮی ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻲﺷـﺪ و اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺟﺪاﻳﻲ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ از ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و ﺗﺮﻛﻤﻨﺴﺘﺎن از اﻳﺮان ﺷﺪ."