Abstract:
از رخدادهای بزرگ تاریخ ایران، ظهور و گسترش اسلام، در سده های نخستین هجری بود. چگونگی اسلامی شدن شیوه زندگی مردم، به ویژه فرهنگ تطهیر، مسئله پژوهش حاضر می باشد. مقاله پیش رو به دنبال فهم تحول نظام معنایی تطهیر، نخست الگوهای فرهنگی بهداشت فردی، در ایران دوره پیشااسلامی را بررسی نموده، آن گاه چارچوب های تئوریکی که درقالب مفاهیم (نجس و پاک ) نظام معنایی اسلامی را می سازد، شناسانده، سپس به بازنمایی نوع تعامل مردم ایران پرداخته تا در انتها فرایند تولید نظام معنایی «تطهیر» را فهم کند. بررسی موضوع فرایند اسلامی شدن الگوی فرهنگی تطهیر، با تاکید بر رویکرد تاریخ فرهنگی، پژوهش را به بهره گیری از دیدگاه تفسیری و معناکاوانه «کلیفورد گیرتز» رهنمون ساخته، تا طی آن، با دیدن دین به مثابه فرهنگ و نظام معنائی دانستن آن، و کاربست روش فرایندی، تحول فرهنگی سده های نخستین ایران دوره اسلامی را در مفاهیم نمادین فرهنگ و از جمله تطهیر، بازآفرینی و بررسی کند. با ورود اسلام، مفهوم سازی جدیدی از پاکی و پلیدی ارائه می شود که طی آن مفاهیم و کاربردهای نجس و پاک گاه تغییر یافته، گاه توسعه یافته و گاه محدود شده اند. کنش و رفتار مردم ایران در برابر مفاهیم و آموزه های جدید -که بدون شک متاثر از همگرائی ها و همسازی هاو زمینه های قبلی موجود در ایران بود- فرهنگ نوین و نظام معنائی جدیدی را خلق کرد که با نام فرهنگ ایرانی- اسلامی تطهیر مورد بررسی مقاله حاضر خواهد بود
Machine summary:
بررسی موضوع فرایند اسلامی شدن الگوی فرهنگی تطهیر، با تأکید بر رویکـرد تـاریخ فرهنگـی ، پژوهش را به بهرهگیری از دیدگاه تفسیری و معناکاوانه «کلیفورد گیرتز» رهنمون ساخته ، تـا طـی آن ، با دیدن دین به مثابة فرهنگ و نظام معنائی دانسـتن آن ، و کاربسـت روش فراینـدی ، تحـول فرهنگـی سده های نخستین ایران دورة اسـلامی را در مفـاهیم نمـادین فرهنـگ و از جملـه تطهیـر، بـازآفرینی و بررسی کند.
بنابراین پس از ورود اسلام به ایران و تبیین چارچوب های اصلی دین ، کنش گـران ، تعـالیم دیـن اسـلام را بـا شرایط تاریخی ، اقتصادی ، اجتماعی و شیوة زندگی خود، در برخی مـوارد سـازگار یافتـه و بـا آمیختن آموزه های دین جدید با فرهنگ پیشین ، فهم خود را به شکل رفتاری (اعم از طـرد یـا پذیرش )، نشان داده و این همان خلق معنای جدید و فرهنـگ جدیـد اسـت .
چارچوب نظری پژوهش حاضر، بامبنا قرار دادن نظریة کلیفورد گیرتز١ و ارائة دیدگاه تئوریک وی در باب دین و نظام معنایی دانستن آن و توجه به مناسک و تکیه بر روش فرایندی (دیدن تـاریخ بـه مثابـة یـک فرایند)-، سعی دارد با رویکرد تاریخی ، تفسیری و معناکاوانه دریابـد کـه شـکل گیـری فرهنـگ اسلامی در زمینة تطهیر، در ایران ، به صورت یک روند، چگونه صورت گرفته است ؟ در میان تمامی مردم شناسان معاصر، گیرتز، مهم تـرین مـروج رویکـرد تفسـیری بـه دیـن ، به طور عام به فرهنگ ، در مقابل رویکرد تبیینی به این دو موضوع بـه هـم پیوسـته اسـت .