Abstract:
ایرانیان باستان، عناصر مفید و سودمند را که به نحوی در زندگی مؤثر بوده است مقدّس داشته و ایزدی را نگهبان آن میدانستند. پس از آتش، آب برای ایرانیان مقدسترین عنصر بوده است. «آناهیتا» ایزد و فرشتۀ موکل آن و «تیشتر» ایزد نگهبان باران و فرشتۀ روزی و رزق است. با وجود تمام تغییر و تحولات در این گذار، آنچه همواره پایدار مانده است، روح معنایی آنهاست؛ تقابل «نیکی و بدی» یا «خیر و شرّ» به عنوان یک بنمایۀ کهن و اصیل اسطورهای در قالب نبرد تیشتر در برابر دیو «اپوش» حضور پررنگی دارد. بررسیهای میدانی در مناطقی که هنوز بکر و دست نخورده باقی ماندهاند، نشان میدهد که باورهای اساطیری پس از قرنها همچنان زندهاند و با اندکی تغییر و تحول به حیات خود ادامه میدهند. این باورها گاه چنان با زندگی مردم آمیختهاند که بر همۀ ارکان آن تأثیر میگذارند؛ به گونهای که جداکردن و گاه تشخیص آنها بسیار دشوار است. قوم بختیاری یکی از منابع غنی اسطورهها و باورهای کهن ایرانی است که پیوندی عمیق و مانا با اسطورهها و باورهای ساکنان سرزمین ایران و حتی بینالنهرین دارد. «شَشَه دالو» آیینی است که طی قرنهای متمادی، سینه به سینه و نسل به نسل منتقل شده است و یکی از اسطورههای این قوم، مرتبط با آب و بارندگی است. رمزهایی از ایزدان آناهیتا و تیشتر را به وضوح میتوان در آیین «ششه دالو» در قوم بختیاری مشاهده کرد.
Machine summary:
با وجود تمام تغییر و تحولات در این گذار، آنچه همواره پایدار مانده است، روح معنایی آنهاست؛ تقابل «نیکی و بدی» یا «خیر و شر» به عنوان یک بنمایۀ کهن و اصیل اسطورهای در قالب نبرد تیشتر در برابر دیو «اپوش» حضور پررنگی دارد.
جایگاه آب در فرهنگ قوم بختیاری «فرهنگ عامیانه و آداب و رسوم رایج در نزد ایرانیان، یکی از منابع بکر و باارزشی است که در بطن خود، روح زندگی و فلسفۀ حیات را روشن ساخته و نمادها و استعارهها و علایم را به یاری گرفته و لطافت احساس انسان خلاق و هنرآفرین این سرزمین را در قالب الفاظ ریخته و در کسوت اعمال و حرکات جلوهگر ساخته و زندگی پر تمثیل و اشاره و کنایۀ مردم حساس را بازگو میکند.
این مراسم و آیین که ریشه در اعتقادات و باورهای دینی و اسطورهای داشته و مخصوص پرستش آناهیتا _الهۀ باروری و آبیاری_ است، پس از ظهور اسلام دگرگونی یافته است و امروزه در مناطق مختلف ایران به هنگام خشکسالی یا کمبود باران به نام مراسم بارانخواهی یا دعای طلب باران برگزار میشود»(شیرمحمدی،۱۳۸۹ :۱۱).
تیشتر نماد حیوانی ایزد تیشتر یکی از نمادهای باران در ایران باستان، بز کوهی است که شاخهای برگشتۀ آن نماد و نشانۀ هلال ماه هستند و چون میان شاخهای خمیدۀ بز کوهی و هلال ماه نیز رابطهای وجود داشته است؛ از این رو مردم باستان را عقیده بر این بوده که شاخهای خمیدۀ بز کوهی در نزول باران مؤثر است.