Abstract:
هدف پژوهش حاضر تبیین مبانی و قواعد «استنباط الگوی پیشرفت» براساس مبانی قرآن است. در این راستا، با روش توصیفی-تحلیلی، مبانی جاودانگی و جامعیت قرآن، تحریفناپذیری، ساختار چندمعنایی، مرجعیت علمی پیامبر(ص) و ائمه(ع) و مشروعیت اجتهاد روشمند مورد بحث قرار گرفت. همچنین برخی از قواعد حاکم بر «استنباط الگوی پیشرفت از قرآن» مانند تنقیح مناط، جری و تطبیق نیز بررسی شد. نتایج حاکی از آن است که میتوان بر پایه متدولوژی معتبر، چهاچوب الگو را از قرآن استنباط کرد و در هر جامعهای براساس اقتضائات آن، الگوی پیشرفت را به اجرا درآورد. همچنین با بکارگیری قواعد مذکور میتوان مسیر صحیح استنباط را طی کرده و از لغزش و آسیب در امان بود.
Machine summary:
تدوین اساسنامه جامع پیشرفت نیز از این قاعده مستثنی نبوده و لازم است مبانی استخراج آن از قرآن کریم، تنقیح گردد.
1. مبانی استنباط الگوی پیشرفت از قرآن چنان که گذشت، هرگونه بهرهبرداری از قرآن و استناد به آن، نیازمند آن است که از پیش، برخی زیربناهای مربوط به قرآن کریم مورد پذیرش قرار گرفته باشد.
لذا، جامعیت قرآن کریم به این معناست که در همه حوزههای فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی و همچنین مباحث مورد نیاز بشر در عرصههای اجتماعی، نظامی، سیاسی، اقتصادی وغیره، ورود پیدا کرده و اصول کلی حاکم بر آنها را بیان کرده است (فیض کاشانی، 1415ق: ج1، ص56).
استنباط الگوی پیشرفت از قرآن نیز متوقف بر پذیرفتن ساختار چند معنایی و ژرفای قرآن خواهد بود و تنها در صورت پذیرش این مبناست که میتوان مسائل مستحدثه و پاسخ نیازهای روزآمد بشر را از قرآن استخراج کرد تا مسیر رشد و پیشرفت او هموار شود.
اما مسأله این پژوهش آن است که استنباط الگوی پیشرفت از قرآن، تابع چه قواعدی است و چگونه میتوان با بهرهگیری از این مقررات کلی، بایستههای الگوی پیشرفت را از قرآن استخراج کرد؟ با تأمل در آثار دانشمندان و صاحبنظران، قواعد زیر مشاهده شد که ارتباط تکتک آنها با استنباط الگوی پیشرفت، بررسی میشود: الف ـ توجه به مقتضیات زمان و مکان «زمان و مکان» دو عنصر تعیینکننده و نقشآفرین در استنباط آموزههای دینی هستند (خمینی، 1418ق: ص16).
د ـ منطقه الفراغ «منطقه الفراغ» نظریهای منسوب به سیدمحمدباقر صدر است که ارتباط تنگاتنگی با استنباط الگوی پیشرفت از قرآن دارد و میتواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند.