Abstract:
مقولة ویرایش در کتب درسی، موضوعی است که با دیدگاه علمی میتوان به آسیبشناسی آن پرداخت. هدف این جستار که ساختار آن، از کل به جزء تنظیم و در ذکر شواهد نیز از روش نمونۀ آماری استفاده شدهاست، بیان برخی مشکلات و کاستیها در حوزة ویرایش کتب درسی فارسی دورة متوسطه به عنوان جامعۀ آماری است و از آنجا که هرساله گروه تالیف کتب آموزشی، در این کتب بازنگری کلّی یا جزئی میکنند، نیاز بازنگری دقیق گروه تالیف در حوزۀ ویرایش کتب آموزشی نیز بهشدت احساس میشود. بنابراین، به برخی از موارد درخور ایراد در سه حوزة ویرایش، یعنی زبانی، محتوایی و فنّی اشاره، و گاهی نیز پیشنهادهایی برای بهبود موارد مذکور بیان شد. نتیجۀ حاصل از پژوهش حاضر بیانگر آن است که از بین سه حوزة ویرایشی مذکور در کتب ویرایش، بیشتر نواقص و اشکالها در زمینۀ «ویرایش فنّی» بودهاست و این کتب نیاز به بازنگری کلّی و دقیق در این حوزة ویرایشی خاص دارد که مهمترین هدف این نوع ویرایش، رسایی و خوانایی بیشتر متون آموزشی برای دانشآموزان، فهم بهتر مطالب و سرانجام، فراگیری علم ویرایش از طریق کتب علمی است.
The subject of editing textbooks is a scientific perspective that can be pathologic and it is the title of this article. According to the title of the article, the purpose of this essay is the expression of some problems and shortcomings in the field of editing Persian textbooks of the High school as a statistical society. It is in structure, deductive reasoning, and the evidence has been used by the statistical sample method. Each year, the group of educational books reviews these books generally or partially, the exact review of the editorial team in the field of editing the textbooks is also highly felt. Therefore, some of the relevant issues were mentioned in three areas of editing, namely linguistic, content, and technical. We discussed the important issues which needed to be addressed by the editor in these books. The result of this research suggests that among the three editing areas mentioned in the editing books, most of the drawbacks are in the “technical editing” and these books need a comprehensive overview in this particular editorial area.
Machine summary:
٣. ٢ سرفصل آموزشی ادبیات دورة متوسطه پیش از این ، در کتب فارسی و نگارش دورة پیشین ، به ویژه در کتب زبان فارسی بخش هـایی به نام یا با موضوع ویرایش وجود داشت که معمولاً در پایان این گونه کتب آمـده بـود و بـه آمـوزش ویـرایش و ویراسـتاری مـیپرداخـت ، هرچنـد بخـش نـاچیزی از یـک کتـاب را دربر میگرفت ، با ایـن حـال مـیتوانسـت مفیـد باشـد؛ مـثلاً در فهرسـت زبـان فارسـی ٣ (چاپ هفدهم سال ١٣٩٤) که جزو کتب نظری و مشترک رشته های ادبیات و علوم انسـانی، و علوم و معارف اسلامی بود، درس بیست وهفتم به بحث «ویرایش » اختصـاص داشـت کـه در مجموع ، ١٠ صفحه بود و در دو بخش ، ابتدا بـه مهـم تـرین خطاهـای رایـج در ویـرایش پرداخته شده بود که با بحث ویرایش ساختاری و زبانی در پیوند است و بر کاربرد نادرسـت فعل ، حروف اضافه ، تعبیرهای نامناسب و...
البته میتوان این احتمال را افزود که بین ویراسـتار و صـفحه آرا همکـاری وجود نداشته است و یا کار از صفحه آرا به ویراستار عودت داده نشـده کـه بتوانـد اشـکالات ناشی از استفاده از ابزار صفحه آرایی را رفع نماید؛ برای مثال ، موارد زیر به صـورت تصـادفی از یک مجموعه شواهد ذکر میشود: / (فارسی پایۀُ نهم ، ١٣٩٧: ٦٦) / (همان : ٧٦) استفادة نادرست از نرم افزار معمولاً باعث ناهنجاری در ظاهر متن میشـود و بـه نـوعی، در زیبایی متن اثر میگذارد و میتوان آن را در حوزة «ویرایش فّنی» قرار داد؛ مـثلاً در مثـال زیر، مرز مصرع های ابیات است و خط آبی و سبز در آن ، به ترتیب ، طـول مصـرع و فاصـلۀ زاید بین مصرع های بیت دوم با بیت نخست را نشان مـیدهـد.