چکیده:
رهایی از وابستگی به ارز حاصل از صادرات نفت و پایهگذاری اقتصاد بدون نفت از اهداف عمدهای است که در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره مدنظر دولت،برنامهریزان،کارآفرینان اقتصادی و مردم بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، ضرورت بازسازی اقتصادی و حرکت در جهت اقتصاد بدون نفت، بار دیگر مدنظر مسؤولان و برنامهریزان اقتصادی کشور قرار گرفت. در دو برنامهء پنجسالهء توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی کشور،افزایش درآمدهای ارزی حاصل از صدور کالاهای غیرنفتی مدنظر قرار گرفت،اما در عمل اهداف برنامهها تحقق نیافت. در این گزارش تلاش داریم بخش بازرگانی خارجی در دو برنامهء توسعهء اقتصادی را مورد ارزیابی قرار دهیم تا بتوانیم به راهبردها و راهکارهایی در زمینهء سیاستهای تجاری دست یابیم.
خلاصه ماشینی:
"تجارت خارجی در برنامۀ اول در نخستین برنامۀ پنج سالۀ توسعۀ اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی کشور پیشبینی شد که مجموع درآمد حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی به 17/8 میلیارد دلار برسد و ارزش صادرات اینگونه کالاها از 1/7 میلیارد دلار در سال 68 به 6/3 میلیارد دلار در سال 72 افزایش پیدا کند.
در قانون برنامۀ اول آمده است،اهداف کیفی برنامه در بخش صادرات غیرنفتی عبارتند از:کمک به تقویت بنیۀ اقتصادی کشور،کمک به افزایش ارزش افزوده کالاهای صادراتی،کمک به نوسازی صنایع کشور و توسعه صادرات صنعتی،عملکرد برنامه نشان میدهد که فقط بخشی از این (به تصویر صفحه مراجعه شود) اهداف دنبال شده و تا حدودی به نتیجه رسیده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) *در سه سال نخست اجرای برنامۀ دوم حدود 9/3 میلیارد دلار از صدور کالاهای غیرنفتی عاید کشور شده است و انتظار نمیرود در سال جاری و آینده ارزش این صادرات به 8 میلیارد دلار برسد.
با توجه به آنکه انتظار میرود در دو سال پایانی اجرای برنامه درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی حتی به 8 میلیارد دلار برسد(با توجه به سیاستهای جاری تجارت خارجی)،در این برنامه نیز فقط 60 درصد درآمدهای موردنظر از صدور کالاهای غیرنفتی تحقق پیدا میکند.
بانک مرکزی در گزارش اقتصادی و ترازنامه سال 75 خود که به تازگی منتشر و توزیع شده،آورده است:در سال 75 سطح مطلوب ذخایر ارزی بین المللی کشور همراه با افزایش درآمدهای ارزی و تثبیت بازار ارز،شرایط مساعدی را برای اعمال سیاستهای مناسب ارزی و بازرگانی در جهت تشویق نسبی صادرات غیرنفتی و تأمین واردات مورد نیاز بهویژه کالاهای اساسی و سرمایهای فراهم آورد."